parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
używał licznych pseudonimów i kryptonimów, między innymi: Napierski, A. Wrzesień, Katullus, Don Kiszot (1861 Warszawa – 1929 tamże) – poeta, krytyk, tłumacz, popularyzator literatury obcej. Pochodził z rodziny żydowskiej o tradycjach patriotycznych, skłaniającej się ku asymilacji. Po ukończeniu gimnazjum podjął studia na Wydziale Przyrodniczym UW. Relegowany z uniwersytetu, podjął pracę na prowincji jako prywatny nauczyciel. W 1886 wyjechał do Paryża, skąd nadsyłał do kraju korespondencję; kontynuował naukę i pracował; związał się z radykalną młodzieżą, skupioną w Gminie Narodowo-Socjalistycznej. W „Pobudce”, stanowiącej organ Gminy, publikował wiersze rewolucyjne, o tematyce społecznej. Interesował się nowymi prądami w literaturze i socjologii. Do kraju powrócił w 1890; został kierownikiem literackim „Życia”; pracował jako guwerner, nauczyciel. Dużo pisał; współpracował z wieloma czasopismami („Głos”, „Tygodnik Ilustrowany”, „Przegląd Tygodniowy”, „Kurier Lwowski”), wydawał książki (prozę, poezję, dramaty, opracowania, eseje i studia literackie z pogranicza socjologii, filozofii, psychologii, religioznawstwa i etnografii, miedzy innymi Pogrzeb Shelleya, 1890; W czwartym wymiarze, 1912; Róża polna, 1926; Rozmyślania, 1906; Wiersze pisane w r. 1915-1923, 1925; Studia z literatury francuskiej, 1897); tłumaczył z wielu języków (miedzy innymi Przekłady z poetów obcych, cz. 1. Poeci francuscy; cz. 2. Poeci angielscy, węgierscy i różni, 1899); wydał też Dywan wschodni. Wybór arcydzieł literatury egipskiej, asyrobabilońskiej, hebrajskiej, arabskiej, perskiej i indyjskiej (1921); rozpoczął edycję Panteonu literatury światowej (1921). Interesował się również tematyką społeczną; w 1911 wydał książkę O sprzecznościach sprawy żydowskiej, która naraziła go na wielkie przykrości i została skonfiskowana, a w 1907, za publikację noweli Świtanie Łębowidzkiego, został skazany na trzy miesiące pobytu w twierdzy brzeskiej. Redagował Bibliotekę Groszową w Warszawie; założył wydawnictwo „Astrea”. Był członkiem-założycielem Towarzystwa Literatów i Dziennikarzy Polskich. W swej twórczości L. nawiązywał często do żydowskiej tradycji kulturowej, z której wyrósł.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.