parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
organizacja społeczna powstała w 1981, z siedzibą w Warszawie. Do jej celów należą: otaczanie opieką obiektów zabytkowych o szczególnej wartości artystycznej lub historycznej; podejmowanie prac porządkowych i konserwatorskich oraz zbieranie na nie funduszy; gromadzenie informacji i upowszechnianie wiedzy o zachowanych zabytkach. S.K.O. nad C. i Z.K.Ż. w P. podejmuje własne inicjatywy (finansując prace konserwatorskie i organizując akcje społeczme, m.in. na cmentarzu żydowskim w Warszawie), a także wspiera inicjatywy lokalne, współdziałając z Towarzystwem Opieki nad Zabytkami, z różnego rodzaju organizacjami regionalnymi (w tym z Komitetami Opieki nad Cmentarzami i Zabytkami Kultury Żydowskiej w Lublinie, Krakowie, Łodzi, Wrocławiu, Radomiu i innych ośrodkach) oraz z osobami prywatnymi. Część prac organizowanych przez S.K.O. nad C. i Z.K.Ż. w P. wykonują społecznie grupy młodzieży z Polski, Izraela i z Niemiec. W sferze dokumentacji S.K.O. nad C. i Z.K.Ż. w P. prowadzi akcję umieszczania na zachowanych do dnia dzisiejszego zabytkach (np. budynkach dawnych synagog) tablic informujących o ich dawnym przeznaczeniu i funkcjach. Organizacja ta zainicjowała także w 1986 wzniesienie pomnika na Umschlagplatzu, upamiętniającego mieszkańcow getta warszawskiego, wywiezionych do ośrodka zagłady w Treblince, i wytyczenie Traktu Pamięci Męczeństwa i Walki Żydów 1940-1943 w Warszawie, a w 1991 – wzniesienie pomnika w miejscu masowego grobu ofiar getta warszawskiego. Wraz z Towarzystwem Opieki nad Zabytkami współwydaje zeszyty Przewodnika po cmentarzu żydowskim w Warszawie przy ul. Okopowej 49/51. Przewodniczącymi S.K.O. nad C. i Z.K.Ż. w P. od czasu jego powstania do 2000 byli kolejno: Eryk Lipiński; Marian Marek Drozdowski; Andrzej Zahorski i Jan Jagielski (od 1993).
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.