parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(1920 Lwów – 1983 Londyn) – pisarz, historyk, tłumacz. Ukończył gimnazjum we Lwowie, potem uczył się w liceum budowlanym w Jarosławiu. Po zajęciu Lwowa przez Sowietów (1939) studiował w Akademii Handlu Zagranicznego. W 1940 wstąpił do Komsomołu. W 1941-1943, jako saper, walczył w Armii Czerwonej. W wyniku kontuzji stracił wzrok. Po wojnie ukończył studia historyczne we Lwowie (doktorat uzyskał w 1953) i na tamtejszym uniwersytecie wykładał historię. Repatriował się do Polski w 1957. Wykładał historię ruchu ludowego w okresie międzywojennym na UW (1962-1964). Od 1965 był członkiem PZPR. W 1965 zaczął prowadzić Dziennik. Ze względu na zawarte w nim rozważania o komunizmie i informacje o procesach politycznym, w 1966 został aresztowany wraz z sekretarką, Niną Karsow, którą poślubił w więzieniu. Zwolniono go po tym, jak Nina wzięła na siebie autorstwo Dziennika. W 1968 wyemigrował do Anglii (por. Marzec '68). Wykładał w londyńskiej School of Economic and Political Sciences (1968-1970). W 1970 założył wydawnictwo „Kontra”, publikujące Kronikę bieżących wydarzeń, dokumentującą działalność i prześladowania opozycji w Związku Radzieckim. Opublikował kilka książek wspomnieniowych (m.in.: Nie kocha się pomników, w której znalazł się wspomniany Dziennik, wyd. Londyn 1970; Szechterezada, Londyn 1975; In the Name of Tomorrow. Life Underground in Poland, 1971); powieść o sytuacji pisarza polskiego pochodzenia żydowskiego – Czas zatrzymany do wyjaśnienia (1972); kilka tomów opowiadań; przekłady z j. ros. – niektóre dokonywane razem z żoną.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.