parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(1905 Warszawa – 1982 Buenos Aires) – czołowy polski szachista w okresie międzywojennym, reprezentant Polski w olimpiadach szachowych (1928-1939), członek zwycięskiej ekipy olimpijskiej w Hamburgu (1930; zdobyła złoty medal i puchar Hamiltona-Russela), znakomity strateg; siostrzeniec szachisty, Sz. Winawera. Debiutował mając 16 lat. Od czasu ukończenia szkoły średniej zajmował się zawodowo grą w szachy. Był członkiem Warszawskiego Towarzystwa Zwolenników Gry Szachowej (od 1922). W 1922 uzyskał II miejsce w turnieju dla amatorów w Warszawie; wicemistrz Polski w I Turnieju o Mistrzostwo Kraju (1926), czterokrotny mistrz Warszawy (1931-1936), zwycięzca międzynarodowych turniejów w Sopocie (1930), Budapeszcie (1934) i Helsinkach (1935). W 1931, na IV Olimpiadzie Szachowej w Pradze, wraz z drużyną zdobył srebrny medal; na VI Olimpiadzie Szachowej w Warszawie (1935) i VII w Sztokholmie (1937) – brązowe medale. Po 1926 współpracował z czasopismem „Świat Szachowy”. Od 1933 był sekretarzem Warszawskiego Klubu Szachistów; w 1938 wszedł w skład zarządu Klubu. Wraz z reprezentacją Polski, w sierpniu 1939 uczestniczył w Olimpiadzie Szachowej w Buenos Aires (reprezentacja zdobyła srebrny medal). Po olimpiadzie, która zakończyła się 19 IX 1939, za namową przyjaciela, M. Najdorfa, F. nie powrócił już do Polski ; pozostał w Argentynie i przyjął obywatelstwo tego kraju. W 1940 i 1941 wygrał turnieje w Buenos Aires. Zorganizował w tym mieście salon szachowy w kawiarni „Rex”, w którym przyjmował gości; odwiedzało go wielu wybitnych przedstawicieli kultury, nauki, sztuki, m.in. polski pisarz, Witold Gombrowicz. Kariera szachowa F. została przerwana ze względów zdrowotnych w 1942. W 1955, za wybitne dokonania w przeszłości, Fédération Internationale d'Échecs (FIDE) nadała mu tytuł mistrza międzynarodowego. W 1978, podczas kolejnej Olimpiady Szachowej w Buenos Aires , polska delegacja wręczyła F. medal z okazji 50-lecia Polskiego Związku Szachowego.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.