parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
pseud. Aniela ([1899] 1901 [1903] Łanowce – 1976 Jerozolima) – pisarka, tłumaczka, dziennikarka, działaczka społeczna. Po ukończeniu polskiego gimnazjum we Lwowie studiowała na UJK. Współpracowała z prasą żydowską oraz z polsko-żydowskim dziennikiem „Chwila”, w 1927-1931 redagowała pismo „Cusztajer” (jid., Dodatek). W 1933 zamieszkała w Warszawie. Na język polski przełożyła z jezyka jidysz Noce krymskie Z. Segałowicza (1936), Moje miasteczko M. Stawskiego (1932). Podczas wojny współpracowała z Archiwum Getta Warszawskiego (ARG), gromadząc i opracowując materiały. Kierowała też kuchnią ludową, której monografię napisała dla wspomnianego Archiwum. Prowadziła dziennik. W marcu 1943 opuściła getto, przechodząc na „aryjska stronę”. Działała w ŻKN. Po wojnie pracowała w CŻKH. Wyemigrowała do Izraela w 1950. Współpracowała z Instytutem Jad wa-Szem w Jerozolimie, pisywała do polskojęzycznej prasy w Izraelu. Opublikowała kilka książek, dotyczących Holokaustu, m.in.: Ojf di felder fun Treblinke (jid., Na polach Treblinki, 1947); Der jidiszer ojfsztand (jid., Żydowskie powstanie, 1948); Mered Geto Warsza (hebr., Powstanie w getcie warszawskim, 1963); Warszewer cawoes (jid., Warszawskie testamenty, 1974).
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.