Szymszon Sztokhamer
W getcie warszawskim
W getcie był rabinem okręgów 18 i 19 (Szpigielman 2020, 122), mieszkał przy Miłej 63 (GŻ 1941, 10/2; AYV, 13824935). Ponadto był współzałożycielem kuchni dla talmudystów i patronatu Lomdej Tora (GŻ, 1941, 10/2, 71/3). Był kierownikiem Referatu Spraw Metrykalnych w Wydziale Administracyjnym Rady Żydowskiej (ARG, t. 12, 731). Był jedną z osób zabiegających o to, by język jidysz stał się urzędowym językiem Judenratu, oraz by ortodoksyjni Żydzi nie byli wysyłani do obozów pracy (Szpigielman 2020, 143, 187). Jego nazwisko zostało wymienione w piosence satyrycznej wyśmiewającej nepotyzm w Radzie Żydowskiej pt. „Gmina i rodzina”: „Niech pan w rodowodzie szpera/ może znajdziesz Stockhamera” (ARG, t. 26, 126).
W trakcie wielkiej akcji i później
21 lipca 1942 r. był jednym z członków RŻ wziętych na zakładnika (Seidman 1997, 49). Jeden z nielicznych warszawskich rabinów, którzy przetrwali wielką akcję likwidacyjną. W getcie szczątkowym mieszkał z rodziną przy Muranowskiej 40 (Szereszewska 1993, 182, 220). Seidman podaje, że Sztokhamer był jedną z osób, które otrzymały paszport południowoamerykański, inne źródła nie potwierdzają tej informacji (Seidman 1997).
W getcie szczątkowym działał na rzecz umożliwienia ortodoksyjnym Żydom przestrzegania halachy i obchodzenia świąt: Dawid Efros zapamiętał, że rabin Sztokhamer załatwiał wszopie szczotkarzy pieniądze na akcję pesachową (AŻIH, 301/2816). Na początku maja 1943 r. w trakcie powstania w getcie został wywieziony na Majdanek lub do Trawnik (GFH, 6030). W 1944 r. trafił do obozu w Budzyniu razem zinnym ocalałym rabinem, Dawidem Szapirą. Wedle relacji Dawida Wdowińskiego, Sztokhamer i Szapiro w 1944 r. potajemnie przygotowywali Pesach w obozie.„Rabin Sztokhammer, bez brody, marzący o kawałku chleba, był (…) wraz ze mną więźniem obozu koncentracyjnego, podczas gdy z getta warszawskiego pozostały już jedynie gruz i popiół”(Wdowiński 2023, 141). Sztokhamer i Szapiro kontaktowali się w obozie z podziemnym ruchem oporu – byli uwzględnieni w planie ucieczki z obozu, który powstawał w porozumieniu z Żydowskim Komitetem Narodowym (w konspiracyjnym liście opisano ich jako „2 naszych księży”) (GFH, 6031). Planu nie udało się niestety zrealizować (GFH, 20633; 5798). Rabin Sztokhamer nie przeżył wojny. Niektóre źródła podają, że został ranny i zmarł w trakcie wywózki więźniów obozu na Majdanek w lipcu 1944 r.
