ŁASKI Ichak (1882-?)

Życiorys

Icchak Łaski urodził się 16/28 XII 1882 r. w Kłodawie, w rodzinie Hersza, kupca pochodzącego z Izbicy Kujawskiej i Ruchel Gitel z domu Brzezińskiej. W Kłodawie spędził dzieciństwo w otoczeniu licznego rodzeństwa. Na początku XX w. osiadł w Zagórowie, gdzie trudnił się handlem. 5/18 VIII 1907 r. ożenił się z Gitel z Krawczyków urodzoną 16/28 IX 1887 r., córką kupca Monaszego i Itty z Klajnowiczów z Zagórowa (APPoK).

W 1919 r. Icek zaliczał się do elity kupieckiej Zagórowa. Wskazuje na to wymiar składki podatkowej, jaką miał uiścić w gminie wyznaniowej żydowskiej za ten rok – 150 marek polskich (Kawski, Opioła 2008: 357). Do jego kręgu znajomych osób w Zagórowie należeli Abram Silber i D. Wołkowicz. 2 XII 1910 r. w Zagórowie w domu rodzinnym Krawczyków i Łaskich na rogu ulic Wojska Polskiego i Tadeusza Kościuszki urodziły się dzieci Icka – Menasze (APPoK) i Gitel, która 19 XI 1928 r. została wydana za mąż za Dawida Łaskiego (ur. 1901 r.), zegarmistrza z Kłodawy, syna kupca Abrama Arona i Liby z domu Dawidowicz (USC Z). W małżeństwie Dawida i Gitel, którzy osiedli na stałe w Kłodawie, urodziła się dwójka dzieci: Liba (1929 r.) i Abram Aron (1932 r.). Icek Łaski sprowadził z Kłodawy do Zagórowa i objął opieką swoją siostrę Ittę, młodszą od niego o osiemnaście lat. 9 XII 1924 r. wydał ją za mąż za Majera Gerszona, kupca z Pyzdr (USC Z). W małżeństwie Gerszonów urodzili się Hersz (1926 r.), Jekusyel Ojwyd (1928 r.), Boruch (1930 r.), Abraham Aharon (1931 r.) i Rachela Gitla (1934 r.). Do wybuchu II wojny światowej cała rodzina mieszkała w jednym domu w Zagórowie (Buziak 2023).

Na próżno szukać nazwiska Icka Łaskiego w ocalałych źródłach informujących o składach osobowych zarządów gminy wyznaniowej żydowskiej w Zagórowie w okresie międzywojennym (Kawski, Opioła 2008: 352-354). Nie skarżył się na jego pracę, nie kandydował do niego ani rady miejskiej, nie zalegał ze składkami i nie występował o obniżenie naliczonych zobowiązań wobec gminy. W korespondencji między gminą wyznaniową żydowską w Zagórowie a starostwem powiatowym (słupeckim, a od lat trzydziestych XX w. – konińskim), I. Łaski był odnotowywany jako płatnik podatku na rzecz gminy, którego wysokość w latach dwudziestych i trzydziestych XX w. kształtowała się na identycznym poziomie jak większości innych podatników w Zagórowie (Buziak 2023).

W trakcie wojny

Getto w Zagórowie powstało wiosną 1940 r. i miało ono charakter otwarty(Dwa życia: 56; Głowacka-Penczyńska, Kawski, Mędykowski 2015: 203, 204). Po jego utworzeniu I. Łaski został wyznaczony przez Niemców na przewodniczącego Judenratu. Trudno ustalić, jak długo pełnił tę funkcję. Niewykluczone, że był człowiekiem nieustępliwym oraz porywczym i dlatego po wyborze do władz żydowskich getta Niemcy nie mogli się z nim porozumieć i pierwszy skład osobowy Judenratu został rozwiązany, a do nowego weszli przesiedleńcy, którzy godzili się na wszystkie żądania okupantów (Buziak 2023).

Na początku września 1941 r.  Żydzi z Zagórowa oraz Goliny, Kleczewa, Konina, Kramska, Pyzdr, Skulska, Słupcy i Wilczyna, którzy przebywali od wiosny/lata 1940 r. w zagórowskim getcie, zostali zamordowani przez Niemców w masowych egzekucjach w lasach pod Kazimierzem Biskupim. Żydów stłoczonych w dołach z niegaszonym wapnem zgładzono poprzez polewanie wodą, w wyniku czego zachodziła gwałtowna reakcja, wywołująca śmiertelne poparzenia. Kolejne żydowskie ofiary uśmiercono tam za pomocą gazu (najprawdopodobniej był to tlenek węgla), uwolnionego z butli zainstalowanej w samochodzie (Montague 2014: 72-84).

Icchak Łaski, będąc przewodniczącym Judenratu w Zagórowie, napisał i wysłał do kłodawskiego Judenratu list, w którym opisał zagładę żydowskiego Zagórowa w masowych egzekucjach w lasach pod Kazimierzem Biskupim. Kłodawę wybrał ze względów sentymentalnych i rodzinnych (zamieszkiwała w niej jego córka). Pisał w liście do swoich krajan, że pod koniec września 1941 r., w przededniu Strasznych Dni (hebr. Jamim Noraim), administracja niemiecka wydała instrukcję, która zawierała polecenie zapłacenia – od głowy – 4 marek niemieckich od wszystkich Żydów z Zagórowa na pokrycie kosztów wysiedlenia. Poinformowano też ich, że zostaną przewiezieni ciężarówkami do Koła, a następnie pojadą koleją do Łodzi – a z tego miasta czekać ich będzie kilkudniowa podróż w nieznanym kierunku. Wysiedlenie nastąpiło w ten sposób, że całą ludność żydowską w grupach pięćdziesięcioosobowych załadowano na ciężarówki, a każdemu pozwolono zabrać tylko jeden kilogram bagażu podręcznego. Obiecano Żydom, że ich pozostawiony bagaż zostanie później wysłany koleją. Przejazd ciężarówki w obie strony trwał zaledwie dwie godziny. Żydzi, poważnie zaniepokojeni, przyjęli regułę, że każda wywożona grupa zobowiązana będzie wewnątrz skrzyni załadunkowej zapisać nazwę miejscowości, w której będzie schodzić z ciężarówki. Kiedy samochody wróciły, okazało się, że miejscem wysiedlenia był las niedaleko Kazimierza Biskupiego. Jak podawał Uszer Taube, pracownik kłodawskiego Judenratu, Żydzi z Kłodawy rozesłali we wszystkich kierunkach polskich i niemieckich posłańców oraz napisali i wysłali listy do miast Trzeciej Rzeszy i Generalnego Gubernatorstwa, ale wcale nie pozyskano dalszych informacji o losie zagórowian[1] . Tylko kilku rodzinom udało się zbiec do Koła, ogromna większość zginęła (Nowicki, Kuberczyk 2012: 41-42; ARG t. 9: 58; RA vol. 5: 128-129; Buziak 2012: 153-154). Nie jest znana data i miejsce śmierci I. Łaskiego.

mi tu brakuje informacji, że to, co przekazał Laski za pośrednictwem Taubego dotarło do getta warszawskiego