parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(1888 Łódź – 1968 Warszawa) – lekarz bardzo zasłużony dla rozwoju polskiej gastrologii, autor wielu prac naukowych. Uczęszczając do szkół średniej w Łodzi i Kownie, został członkiem młodzieżowej organizacji SDKPiL. Studiował medycynę w Giessen i Halle (z przerwami do 1914). W czasie I wojny światowej, jako jeniec niemiecki, dokończył studia; praktykował w klinikach Berlina, a potem także Paryża i Bazylei. W 1920-1922 służył w armii polskiej. W 1924 został członkiem Międzynarodowej Organizacji Pomocy Rewolucjonistom, potem także lekarzem-konsultantem ambasady sowieckiej. W Szpitalu Żydowskim na Czystem w Warszawie w 1925-1932 pracował jako wolontariusz, potem jako ordynator. Został zwolniony z tego stanowiska ze względów politycznych. Brał udział w kampanii wrześniowej (1939) i zbiegł z niewoli niemieckiej. W getcie warszawskim prowadził przychodnię gastroenterologiczną oraz uczestniczył w pracach naukowych i kształceniu młodych lekarzy. Od 1942 ukrywał się po tzw. aryjskiej stronie. Był związany z GL i AL. Brał udział w powstaniu warszawskim jako komendant jednego ze szpitali AK. Po wojnie zredagował materiały do pracy Choroba głodowa. Badania kliniczne nad głodem wykonane w getcie warszawskim z roku 1942 (wyd. 1946). Od 1945 pracował w służbach medycznych MBP. W 1951 otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego oraz został kierownikiem katedry i kliniki gastrologicznej Akademii Medycznej w Warszawie.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.