parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(1896 Lwów – 1985 Sydney) – malarz, grafik, krytyk artystyczny. Studiował w Kunsthochschule w Berlinie (od 1917) i w Rzymie, gdzie w 1926 uzyskał dyplom. Związany był ze środowiskiem artystycznym Lwowa i Warszawy. Debiutował w 1926 w lwowskiej TPSP. W 1927-1929 przebywał w Paryżu. Potem wrócił do Polski; mieszkał we Lwowie i w Warszawie. Wystawiał we Lwowie, Warszawie (IPS, ŻTKSP), Krakowie, kilkakrotnie w Paryżu (Salon Niezależnych), Rzymie i Berlinie; miał wiele wystaw indywidualnych. Był współzałożycielem grupy „Nowa Generacja” we Lwowie (1932) i organizatorem jej lwowskiej wystawy; członkiem warszawskiej „Grupy Siedmiu”. Współpracował z krakowskimi pismami „Głos Plastyków” i „Tygodnik Artystów”. Brał udział w kampanii wrześniowej; wojnę przeżył w oflagu w Niemczech. Od 1946 mieszkał w Sydney. Początkowo uprawiał malarstwo realistyczne (portrety, pejzaże górskie, martwe natury, kwiaty, architektura włoska – Getto rzymskie, Zaułek starego Rzymu), po 1928 – pod wpływem sztuki francuskiej – zaczął go fascynować świat marginesu społecznego ( Marynarze w knajpie); tworzył wówczas pesymistyczne, ekspresyjne kompozycje figuralne, stosował deformację i kontrastowe, nasycone barwy; jego ulubionym tematem byli kuglarze ( Harlekinada). Po wojnie sztuka F. zbliżyła się do abstrakcji i nadrealizmu; sięgał często do symboliki biblijnej i martyrologicznej ( Adonaj, Pomnik).
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.