parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(1874 Drohobycz – po 1927) – publicysta i wydawca. Debiutował w 1895, jako edytor tygodnika „Drohobytscher Zeitung” (wyd. w j. niem., ale hebrajską czcionką). W 1899 przeniósł się do Krakowa, gdzie podjął pracę u teścia, znanego drukarza książek hebrajskich, Józefa Fischera. Wydawał w 1899-1901 niemieckojęzyczne pismo „Jüdische Volksstimme” z literackim dodatkiem „Jerusalem” (Monatsschrift für jüdische Literatur und Belletristik), oraz – w 1900-1901 i w 1907 – hebrajskojęzyczne bibliograf. pismo „Jeruszalajim” (Jerozolima), przeznaczone dla odbiorców w Królestwie Polskim. W 1904 K. przeprowadził się do Lwowa, gdzie wydawał kolejno: „Ha-Jom” (1904); tyg. „Jidisze Ilustrirte Cajtung” (jid., Żydowska Gazeta Ilustrowana, 1909-1912); w 1909-1914 – ponownie w Krakowie – dziennik „Der Tog” (w j. jid.); a w 1910 „Be(j)t Israel” (hebr., Dom Izraela). Na początku I wojny światowej K. przeniósł się do Wiednia, gdzie pracował w Wydziale Prasowym tamtejszego MSZ (w 1926 został sekr. Ministerstwa), po wojnie był korespondentem kilku żydowskich pism amerykańskich. Opublikował Cu geszichte jidisze prese in Galicje (jid., Przyczynek do historii żydowskiej prasy w Galicji) oraz wiele prac w języku niemieckim na aktualne tematy polityczne, m.in. Der Friede im Osten (Wien 1918).
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.