Izaak (Izaczko) z Hiszpanii

Izaak (Izaczko) z Hiszpanii

Izaak ben Abraham, zw. Doktorem Hiszpanem lub Hispanusem Hebraeusem (? Jerozolima – 1509/1510 Kraków) – lekarz nadworny czterech królów polskich; pierwszy Żyd w służbie dyplomatycznej władców Polski i Litwy; syn Abrahama z Jerozolimy. Przez pewien czas I. z H. był lekarzem nadwornym szacha perskiego, Uzun Hassana, który w 1472 wysłał go do Europy z misją dyplomatyczną. I. z H. odwiedził dwory hospodara wołoskiego Stefana III Wielkiego; króla węgierskiego, Macieja Korwina i władcy polsko-litewskiego, Kazimierza Jagiellończyka. Nie wiadomo kiedy osiadł w Polsce na stałe. Przed 1492 mieszkał zapewne w Krakowie, a w 1496-1497 we Lwowie, gdzie leczył m.in. ówczesnego arcybiskupa lwowskiego Andrzeja Różę Boryszewskiego. Do 1492 był medykiem nadwornym Kazimierza IV Jagiellończyka, następnie Jana I Olbrachta, a po jego śmierci – Aleksandra Jagiellończyka. Na przełomie 1501-1502 ten ostatni wysłał I. z H. z misją dyplomatyczną do chana Ordy Perekopskiej (Krymskiej). Po jego powrocie, król – pragnąc wynagrodzić żydowskiemu medykowi trudy i koszty związane z jego wyjazdem na Krym – potwierdził dwa przywileje, nadane mu przez Jana Olbrachta w 1501; wyłączył go wraz z żoną i domownikami spod jurysdykcji dygnitarzy i urzędników królewskich oraz poddał ich własnemu sądownictwu. Zwolnił go też od podatków, płaconych przez innych Żydów. Przyznał mu też wynagrodzenie roczne w wysokości 12 grzywien polskich. Na przełomie 1503 i 1504 tenże władca posłał I. z H. z misją do chana Ordy Zawołżańskiej. Za wykonanie tego zadania, król zwolnił go od podatków i przyznał pensję roczną w wysokości 100 florenów; zezwolił też na zamieszkanie, wraz z rodziną, w podkrakowskim Kazimierzu. Po śmierci monarchy I. z H. stał się przybocznym medykiem Zygmunta I Starego, który potwierdził wszystkie wcześniej nadane mu przywileje i postanowił (1507), że odtąd, aż do końca życia I. z H. nie będzie obciążony żadnymi podatkami i powinnościami, którym podlegają inni Żydzi w Rzeczpospolitej, oraz że jedynym jego sędzią będzie król. Monarcha zażądał, by wszyscy dygnitarze i urzędnicy respektowali ten przywilej, a także by uczynili to samo starsi żydowscy. Przez pamięć dla I. z H. i jego zasług, Zygmunt I nadał wdowie po nim, Berszewie, te same przywileje, jakie przysługiwały jej zmarłemu mężowi.