Uger (Unger) Jeszajahu (Jeszaja; Szaja)

Uger (Unger) Jeszajahu (Jeszaja; Szaja)

pierwotnie Szaja Süssmann (1873 Horoszki na Wołyniu – 1939 Łódź) – dziennikarz, pisarz, krytyk teatralny, piszący w języku jidysz. Poprzez ojca, Joela Süssmanna (1842-1914), miał się wywodzić od Akiwy ben Mosze Eigera. Ukończył gimnazjum w Moskwie. Debiutował w tym czasie w prasie („Fołksbłat” [jid., Gazeta Ludowa]; „Ha-Melic”; „Ha-Jom”). Potem studiował filozofię w Królewcu i technologię w Charlottenburgu. Wówczas podjął współpracę z prasą niemiecką – „Die Welt” T. Herzla i „Frakfurter Zeitung”. Po studiach przeniósł się do Petersburga, gdzie nawiązał współpracę z pismami „Der Frajnd”, „Der Tog” (jid., Dzień) oraz z warszawskim „Der Telegraf” i „Teater Wełt” (jid., Świat Teatru). W 1905 U. osiadł w Łodzi. Od 1907 był współwydawcą „Łodzer Nachrichtn” (jid., Wiadomości Łódzkie) – pierwszego dziennika w Łodzi, wydawanego w języku jidysz, który po kilku miesiącach upadł. W 1908 powierzono mu redagowanie gazety „Łodzer Togbłat” (jid., Dziennik Łódzki; ukazywał się do 1936, z przerwą w 1915-1916, ze względu na zawieszenie go przez okupacyjną niem. cenzurę). U. angażował się też w działalność organizacji kulturalno-oświatowych, a także sportowych, m.in. jako współtwórca Łódzkiego Żydowskiego Towarzystwa Gimnastyczno-Sportowego „Bar Kochba” (1912-1917) oraz wiceprezes Centralnego Związku Żydowskich Towarzystw Gimnastyczno-Sportowych i redaktor tygodnika „Der Jidiszer Turner” (jid., Żydowski Gimnastyk, 1919). W 1920 wyjechał do Stanów Zjednoczonych. W 1922 powrócił do Łodzi jako korespondent gazety „Morgn Żurnał” (jid., Pismo Poranne). Przewodniczył łódzkiemu Związkowi Literatów i Dziennikarzy Żydowskich, Łódzkiemu Żydowskiemu Towarzystwu Muzycznemu i Literackiemu „Hazomir” oraz sekcji żydowskiej Syndykatu Dziennikarzy w Łodzi. Oprócz publicystyki, pisał też małe utwory prozatorskie oraz sztuki sceniczne. Był cenionym krytykiem teatralnym. W listopadzie 1939, aresztowany przez gestapo w ramach akcji skierowanej przeciw polskiej inteligencji, po trzech dniach okrutnych przesłuchań, został skazany na śmierć i rozstrzelany.