parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(1881 Przemyśl – 1958 Warszawa) – prawnik, historyk prawa, papirolog. Studiował na UJ (1899-1904; doktorat uzyskał w 1905) i na uniwersytecie w Lipsku (1905-1906). Był sędzią śledczym i wojskowym w Krakowie (1908-1919); docentem prawa rzymskiego na UJ (od 1913), a następnie profesorem nadzwyczajnym (od 1919) i zwyczajnym (od 1921). Po wybuchu wojny przedostał się przez Rumunię na Zachód; wykładał m.in. na uniwersytecie w Aix-en-Provence (1939-1940), w New School for Social Research (1940-1942) i na Columbia University w Nowym Jorku (1942-1947). Protestował przeciwko aresztowaniu przez Niemcow uczonych UJ. Później wielokrotnie też zabierał głos w dyskusji nad odpowiedzialnością prawną i moralną zbrodniarzy hitlerowskich. Po powrocie do kraju, w 1947-1958 związany był z UW, jako kierownik Katedry Prawa Antycznego oraz dyrektorem Instytutu Papirologii. Uważany jest za twórcę nowoczes. powojennych ośrodków badawczych prawa antycznego na UW i UJ. T. był uczonym o międzynarodowej renomie. W swych badaniach głównie skupiał się na dziejach prawa greckiego i rzymskiego, papirologii i historii średniowiecznego prawa polskiego. Jest autorem ok. 230 prac. Jako klasyczne dzieła z historii prawa w skali międzynarodowej, wymienia się jego Geschichte der Rezeption des römanischen Privatrechts in Aegypten (1930) oraz The Law of Greco-Roman Egypt in Light of Papyri 332 B.C. – 640 A.D. (t. 1-2, 1944-1948; wyd. 2., 1955).
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.