Gens Jakub

Gens Jakub

(1905 Iłowce [współcz. Illovieciai] k. Szawli – 1943 Wilno) – w okresie II wojny światowej przewodniczący Judenratu w Wilnie. W 1919 zgłosił się jako ochotnik do powstającej armii litewskiej. Ukończył kurs oficerski i brał udział w wojnie z Polską. Po zakończeniu służby w 1924 rozpoczął studia na uniwersytecie w Kownie. Początkowo pracował jako nauczyciel języka litewskiego i wychowania fizycznego w szkołach żydowskich, a od 1927 – jako księgowy w Ministerstwie Sprawiedliwości. Ukończył prawo i ekonomię (1935), po czym przeszedł kurs oficerów sztabowych, zdobywając stopień kapitana. Był związany z ruchem syjonistycznym, a ściślej z rewizjonistami. Po aneksji Litwy przez Związek Radziecki, zagrożony aresztowaniem, przeniósł się z Wilna na prowincję. Pracował jako księgowy w wydziale zdrowia władz miejskich. Po zajęciu Wilna przez Niemców został dyrektorem szpitala żydowskiego w Wilnie. Tam poznał przewodniczącego Judenratu, Anatola Frieda, który rekomendował go na szefa Żydowskiej Służby Porządkowej. Wkrótce, dzięki sprawnemu kierowaniu policją żydowską i dobrym kontaktom z Niemcami, stał się najbardziej wpływową osobistością w getcie wileńskim. Od lipca 1942 był przewodniczącym Judenratu (właśc. Ghettovorsteher). Reprezentował pogląd, że ocalenia należy szukać w efektywnej pracy wytwórczej na niemieckie potrzeby. Prowadził niejasną grę, współpracując z Niemcami, a równocześnie utrzymując kontakty z żydowskim podziemiem i zapewniając, że przyłączy się doń, gdy nadejdzie czas likwidacji getta; jednak miał udział w ujęciu komendanta organizacji bojowej w Wilnie I. Wittenberga. Choć żona G. (Litwinka) i córka mieszkały poza gettem, on sam nie przyjął propozycji ukrycia się po tzw. aryjskiej stronie. Na dziewięć dni przed ostateczną likwidacją getta (14 IX 1943) zgłosił się na wezwanie gestapo i został zastrzelony na dziedzińcu jego siedziby.