Lemkin (Łemkin) Rafael (Rafał)

Lemkin (Łemkin) Rafael (Rafał)

(1901 Bezwodne koło Wołkowyska -1959 Nowy Jork) – prawnik; syn administratora majątku ziemskiego. Studiował ligwistykę, filozofię i prawo na UJK oraz w Niemczech, Francji i we Włoszech. Osiadł na stałe w Warszawie. Współpracował z serią Jidisze Jurisze Bibliotek (jid., Żydowska Biblioteka Prawna), dla której opracował: Di organizacje fun di jidisze kehiłes (jid., Organizacja gmin żydowskich, 1928) oraz Dos industrie-gezec un di statuten fun di cechen un fun di gezełn-sekcjes... (Kwestia industrializacji a statuty cechów i sekcji czeladniczych…, 1929). W 1927 został sekretarzem Sądu Apelacyjnego. Pracował także w Instytucie Kryminologii Wolnej Wszechnicy Polskiej. Był specjalistą w dziedzinie prawa karnego, w tym jego funkcjonowania w państwach totalitarnych (opublikował między innymi Kodeks karny Rosji Sowieckiej, 1928; Kodeks karny faszystowski, 1929). Interesował się problemem zbrodni masowych oraz prześladowaniami mniejszości narodowych. Zabiegał o nieuznawanie suwerenności państw w tym przedmiocie oraz ściganie tych przestępstw na arenie międzynarodowej; między innymi podczas konferencji Komisji Prawnej Ligi Narodów w Madrycie w 1933 wygłosił referat poświęcony tego typu zagrożeniom: terroryzmowi, prześladowaniom zbiorowym (aktom barbarzyństwa), niszczeniu obiektów sztuki i kultury (wandalizmowi), prowokowaniu katastrof i przerywaniu komunikacji międzynarodowej, pod czym musiał opuścić posadę w sądownictwie. W 1939 brał udział w obronie Warszawy. Na początku okupacji niemieckiej uciekł do Wilna, skąd przedostał się do Szwecji (wykładał na sztokholmskim uniwersytecie) i tam w 1941 otrzymał zgodę na wyjazd do Stanów Zjednoczonych, gdzie dotarł przez Syberię i Japonię. Wykładał między innymi na Duke University i Yale University. W 1944 opublikował książkę Axis Rule in Occupied Europe, Laws of Occupation – Annalysis of Government, Proposals and Redress, w której wprowadził termin genocide (angielski, ludobójstwo). Później jego aktywność skupiła się na problemie karania i ścigania zbrodni ludobójstwa (między innymi był konsultantem przedstawiciela Stanów Zjednoczonych w Międzynarodowym Trybunale w Norymberdze oraz w sekcji zbrodni wojennych w dowództwie amerykańskim w Niemczech). Niemal bez reszty poświęcił się zabiegom o ustanowienie międzynarodowego prawodawstwa o „zbrodniach przeciwko ludzkości”, m. in. w różnych agendach Organizacji Narodów Zjednoczonych walczył o wydanie Konwencji o zapobieganiu i karaniu zbrodni ludobójstwa (jej uchwalenie – 1948; wejście w życie po ratyfikacji przez 25 krajów – 1951; obecnie jest ratyfikowana przez 140 krajów).