parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(1910 Tarnopol – 1999 Monachium) – pianista, kompozytor, autor piosenek. Po ukończeniu gimnazjum we Lwowie podjął studia na Wydziale Prawa UJK, ale ich nie ukończył. Był absolwentem Lwowskiego Konserwatorium Muzycznego. Odbył dwuletnią praktykę bankową w lwowskim oddziale Warszawskiego Banku Dyskontowego. Komponował dla teatrzyków studenckich, a następnie współpracował z lwowską rozgłośnią Polskiego Radia, m.in. był akompaniatorem, kompozytorem i kierownikiem muzycznym programu literacko-muzycznego Wesoła Lwowska Fala. W 1936 przeniósł się do Warszawy, współpracował z wieloma teatrami (m.in. z Teatrem Narodowym jako kompozytor i kierownik muz.) oraz scenami rewiowymi. W tym okresie ok. 35 jego pieśni i piosenek zostało wydanych drukiem, nagrano kilkadziesiąt płyt gramofonowych z jego utworami. We wrześniu 1939 S. opuścił Warszawę i znalazł się w okupowanym przez Rosjan Lwowie; pracował jako kierownik muzyczny w zorganizowanym przez siebie oraz swoich przyjaciół Teatrze Miniatur, którym kierował Konrad Tom. Po upaństwowieniu Teatru przez Sowietów był w nim koncertmistrzem. Razem z Teatrem odbywał liczne tournée po Związku Radzieckim. Wybuch wojny niemiecko-sowieckiej zastał go w Kujbyszewie. Od grudnia 1941 pracował w Wydziale Propagandy Sztabowej Armii Polskiej gen. Władysława Andersa. Wraz z Armią opuścił Związek Radziecki. Pracował dla grup artystycznych Armii Polskiej na Wschodzie, później dla Teatru 2. Korpusu Wojska Polskiego na Zachodzie. Razem z H. Warsem kierował orkiestrą, towarzyszącą występom zespołów rewiowych. Opracowywał i prowadził audycje muzyczne w radiostacjach Bagdadu, Jerozolimy, Kairu, Rzymu, Florencji. Znany jest przede wszystkim jako autor muzyki do tekstu pieśni Czerwone maki pod Monte Cassino Feliksa Konarskiego (Ref-Rena). Na pocz. 1947 – wraz z J. Petersburskim – wyjechał do Brazylii; koncertowali tam na dwa fortepiany, S. komponował przeboje, udzielał korepetycji solistom. W 1961 przeniósł się do Europy i został współpracownikiem Sekcji Polskiego Radia „Wolna Europa” w Monachium. Komponował muzykę do audycji literacko-muzycznych, piosenki, w tym wiele szlagierów, pisał wspomnienia (fragmenty drukowane w „Orle Białym”, Londyn 1986; „Dzienniku Pojezierza”, Olsztyn 1995).
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.