parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(1848 Lwów – 1885 tamże) – księgarz i wydawca; ojciec Alfreda A. Pochodził z rodziny drobnomieszczańskiej. Od wczesnej młodości zaangażowany był w sprawy polskie. Swoją praktykę zawodową rozpoczynał jako pomocnik w lwowskiej księgarni Franciszka Henryka Richtera. Później pracował w wydawnictwie Ferdynanda Hoesicka w Warszawie. Tam w 1872 założył – do spółki z M. Robitschkiem – własną firmę. Zainicjowała ona wydawnictwo artystycznych fotografii dzieł polskich malarzy. Po kilku latach przeniósł się do Lwowa (1880), odkupił księgarnię swego dawnego pryncypała i rozwinął działalność wydawniczą. Pierwszy w Polsce publikował luksusowe, bogato ilustrowane książki; pierwszy rozpoczął też wydawanie dzieł w postaci dużych zeszytów (m.in. Pan Tadeusz Mickiewicza); w mniejszym formacie wydał dwie antologie poetów polskich i obcych, Bajeczki J.I. Kraszewskiego, dzieła Schillera, album Silva rerum z teki Grottgera. Podjął też wydawanie Biblioteki Klasyków Polskich (Jan Kochanowski, Stanisław Trembecki). Przyjaźnił się z wieloma wybitnymi osobistościami świata literackiego. Po przedwczesnej śmierci księgarza, jego rodziną i księgarnią zaopiekował się Władysław Bełza. Żona A. prowadziła firmę do 1921, kontynuując przyjętą przez męża linię wydawniczą; z pomocą Bełzy wydała m.in. ilustrowane dzieła Mickiewicza ( Grażynę, Konrada Wallenroda, Ballady i Romanse, Dziady, Pieśń Legionów).
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.