parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(1872 Wilno – 1942 Sterlitamak, Związek Radziecki) – malarz, krytyk artystyczny; bratanek Marka A. Studiował w Petersburgu w 1891, 1893-1900, po czym powrócił do rodzinnego Wilna i mieszkał tam do 1912. Założył Szkołę Artystyczno-Przemysłową im. Marka Antokolskiego. W 1908 był współzałożycielem, a potem członkiem zarządu Wileńskiego Koła Artystycznego. Pisywał do żydowskiego dziennika wileńskiego „Siewiero-Zapadnyj Gołos”. Później przeniósł się do Moskwy i został członkiem Żydowskiego Towarzystwa dla Rozwoju Sztuki. Związany był też ze Związkiem Literatów i Artystów Żydowskich w Petersburgu, gdzie od ok. 1916 prowadził wykłady nt. sztuki żydowskiej. Był jednym z uczestników ruchu artystów żydowskich na rzecz odkrywania i dokumentowania żydowskiej sztuki ludowej, brał żywy udział w dyskusjach dotyczących jej stylu narodowego. Uprawiał malarstwo o żydowskiej tematyce sakralnej ( Salome na uczcie u Heroda), historycznej ( Przesłuchanie przez inkwizytora) , społecznej, oraz pejzażowe ( Synagoga w Wilnie; widoki okolic Wilna), monumentalno-dekoracyjne; malował portrety (m.in. wileń. malarzy i krytyków, Portret etnografa I.I. Uljanowa, Autoportret), rysował. Prowadził działalność dydaktyczną. Jego uczniem był m.in. L. Segall.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.