Zaks (Saks) Icchak

Zaks (Saks) Icchak

(1887 Radomsko – 1942 Treblinka) – pedagog, kompozytor, wokalista, dyrygent. Jego ojciec, Szlomo Z., był kantorem w Radomsku; kierował początkowym wykształceniem muzycznym syna. Z. pracował jako nauczyciel muzyki w żydowskim gimnazjum im. L. Weintrauba. Przed I wojną światową założył w Radomsku sekcję muzyczną przy tamtejszej organizacji młodzieżowej „Kultura”; utworzył chór, organizował imprezy muzyczne. Pod koniec wojny, z jego inicjatywy, „Kultura” odkupiła instrumenty muzyczne od opuszczających miasto żołnierzy austriackich; Z. utworzył orkiestrę, która dawała koncerty. Po zakończeniu działań wojennych zamieszkał w Częstochowie. Został dyrygentem chóru wielkiej synagogi gminnej, pracował jako nauczyciel muzyki w miejscowym gimnazjum. Studiował na kierunku pedagogicznym w warszawskim konserwatorium. Utworzony przez niego w Częstochowie chór liczył 120 osób; występował z towarzyszeniem 60-osobowej orkiestry. Po przeniesieniu się do Łodzi Z. kierował i dyrygował łódzkim chórem „Hazomir”, działającym przy Żydowskim Towarzystwie Muzyczno-Literackim. Pomimo kryzysu w 1932, związanego z odejściem części śpiewaków do utworzonego przez I. Fajwyszysa chóru „Szir” (hebr., Pieśń), Z. udało się utrzymać wysoki poziom zespołu. Pod jego dyrekcją w 1939 wystawił on operę Traviata Giuseppe Verdiego, z tekstem w przekładzie na język jidysz. Jako kompozytor, Z. opracowywał dla chóru żydowskie pieśni ludowe i artystyczne. W pierwszych dniach II wojny światowej ewakuował się do Białegostoku. Po zajęciu miasta przez Rosjan kierował chórem fabrycznym oraz współkierował miejską rozgłośnią radiową. Po pewnym czasie powrócił do Warszawy, gdzie w getcie znajdowała się jego rodzina. Wkrótce stworzył tu i prowadził chór (także międzyszkolny chór dziecięcy). Zginął w obozie zagłady w Treblince, dokąd został wywieziony na początku Wielkiej Akcji.