parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
właśc. Hescheles Jan Marian (1901 Lwów – 1972 Dorking pod Londynem) – poeta, dramaturg. Studia medyczne i filozoficzne we Lwowie porzucił dla twórczości literackiej; współpracował od 1920 z kabaretami i scenami rewiowymi, a wśród nich – od 1925 – z najlepszymi w przedwojennej Warszawie. W czasie wojny przebywał na emigracji. Był żołnierzem Brygady Karpackiej. Od 1943 mieszkał w Anglii. Współpracował z polskimi czasopismami emigracyjnymi. Prowadził kabaret Biały Orzeł (Londyn 1946), a potem literacko-artystyczny tzw. Teatr Hemara. Współpracował z Radiem Wolna Europa. Był twórcą bardzo płodnym; pisał sztuki teatralne, szopki polityczne, wodewile, scenariusze kabaretowe i filmowe, znakomite satyry i wiersze liryczne, rymowane felietony, a przede wszystkim piosenki (napisał ich ponad 3 tys.). Był jednym z twórców, którzy wprowadzili i rozwinęli w Polsce gatunek piosenki kabaretowej (Ten wąsik, Kiedy znów zakwitną białe bzy, Mały Gigolo), ale także patriotycznej (Marsz Brygady Karpackiej; Pamiętaj o tym wnuku, że Dziadzio był w Tobruku). Tłumacz literatur niemieckich, francuskich, angielskich; do najznakomitszych w polskiej literaturze przekładowej należą jego translacje sonetów W. Szekspira i ód Horacego. H. był nieugiętym przeciwnikiem powojennego ładu w Polsce. Dla lwowskiej diaspory był i jest jednym z symboli Lwowa i jego kultury oraz piosenki.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.