parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(1892 Kraków – 1962 Hollywood) – prawnik, wybitny działacz gospodarczy i społeczny, ekonomista; syn Salomona S. Po ukończeniu krakowskiego Gimnazjum św. Anny studiował prawo na UJ, do czasu wybuchu I wojny światowej. Potem, razem z rodzicami, ewakuował się do Wiednia, gdzie kontynuował studia, uzyskując doktorat w 1917. Początkowo związany był z galicyjskim przemysłem naftowym. Przez wiele lat pracował w Związku Przemysłowców w Krakowie (od 1937 – jako dyrektor). Zasiadał w licznych komisjach, radach, prezydiach oraz zarządach wielu szacownych instytucji i organizacji (m.in.: członek Prezydium Zrzeszenia Związków Przemysłowych Zachodniej i Południowej Polski, Państwowej Rady Komunikacyjnej przy Ministerstwie Komunikacji [1935-1939]; członek Zarządu i dyr. Ligi Propagandy Wytwórczości Krajowej [1936-1939]; prez. Towarzystwa Wioślarsko-Narciarskiego w Krakowie); był też doradcą Banku Polskiego, Banku Gospodarstwa Krajowego w Krakowie, radcą Izby Przemysłowo-Handlowej w Krakowie (1933-1939). Zajmował się rozwojem współpracy polsko-szwedzkiej. W 1930-1937 reprezentował Kraków w Szwedzko-Polskiej Izbie Handlowej w Sztokholmie. Zainicjował założenie w Krakowie Towarzystwa Polsko-Szwedzkiego (za swą działalność na rzecz zbliżenia pol.-szwedz. odznaczony w 1935 Krzyżem Kawalerskim Orderu Wazów I klasy). Od połowy lat 30., jako doradca i ekspert, współpracował z rządem. Był czynny w dziele planowania rozwoju gospodarczego Polski, w tym m.in. elektryfikacji kraju, planowania budowy portu w Gdyni (odznaczony Złotym Medalem Polskiej Ligi Morskiej i Kolonialnej). Od 1932 był też dyrektorem Rady Naczelnej Związków Przemysłu Garbarskiego w Polsce, później – aż do wybuchu wojny – członkiem Międzynarodowego Komitetu Rady Garbarskiej w Londynie. W 1932 został członkiem organizacji B'nei B'rith. Po wybuchu II wojny świat. wyjechał do Szwecji, a stamtąd w 1941 do Stanów Zjednoczonych. Zajmował się planowaniem strategii społecznej i gospodarczej w okresie powojennym. Wykonywał analizy ekonomiczne, wykładał na University of California, w Armstrong College w Berkeley. Był doradcą prezesa w World Trade Center Authority w Kalifornii (1948-1951). Potem związał się z przemysłem lotniczym. Jego syn, Jerzy Stanisław (1922-1945), zginął podczas wojny jako żołnierz ameryk.; drugi syn, Ryszard Kazimierz (ur. 1929), pracuje jako fizyk na University of California w Berkeley.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.