parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
pseud. Świerk, Stefek, Ignac, Bronek (1900 Winiary – 1969 Warszawa) – komunista, nauczyciel, historyk. Jeszcze przed jej ukończeniem szkoły realnej pracował jako nauczyciel w szkole popołudniowej. W 1918 wstąpił do partii PS. Uczestniczył w organizowaniu związków zawodowych. W 1921, wraz z grupą Kom-Poalej Syjon, przeszedł do KPRP, nadal będąc działaczem związkowym. Pełnił między innymi funkcje sekretarza zagłębiowskiego Okręgowego Biura Żydowskiego KPRP, potem członka Komitetu Okręgowego KPP. Zmuszony do przejścia do konspiracji, od 1928 był zastępcą kierownika Centralnej Techniki KPP, a od 1929 – na krótko – kierownikiem Centralnej Techniki Komunistycznej Partii Zachodniej Ukrainy. Od 1931 ponownie działał w KPP i w jej organizacjach, za co kilkakrotnie był więziony. Od listopada 1939 przebywał we Lwowie, gdzie ukończył kursy pedagogiczne i rozpoczął korespondencyjne studia historyczne. Był członkiem ZPP. W 1945 powrócił do Polski jako żołnierz Ludowego Wojska Polskiego. Wstąpił do PPR. Został naczelnikiem wydziału MBP, lecz wkrótce został przeniesiony do Wojewódzkiego UB w Olsztynie. Następnie był pracownikiem Komitetów Wojewódzkich PPR w Olsztynie i w Katowicach. Od 1949 pracował w Wydziale Historii Partii KC PZPR, a potem w Centralnej Radzie Związków Zawodowych (od 1952 jako historyk). Był autorem prac o ruchu robotniczym, współautorem Zarysu dziejów ruchu zawodowego w Królestwie Polskim. 1905-1918 (1964).
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.