parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(1880 Włocławek – 1938 Moskwa) – malarz; pochodził z rodziny rabinackiej. Wcześnie straciwszy ojca, zarabiał na życie w Łodzi jako tkacz; maturę zdał eksternistycznie. Był członkiem SDKPiL. Od 1903 studiował w Szkole Sztuk Pięknych w Odessie, potem w Monachium, Paryżu i Rzymie. W 1908-1912 wystawiał swoje prace w Warszawie i Łodzi. Zafascynowany Wschodem, w 1914 wyruszył w podróż artystyczną do Persji, Buchary, Turkiestanu. Podczas I wojny światowej był internowany w Scheiberhau (obecnie Szklarska Poręba), potem na kilka lat wyjechał do Berlina, gdzie uczestniczył w wystawie artystów żydowskich z Niemiec. Po powrocie do Polski wystawiał swe prace na wystawach żydowskich w Łodzi i Warszawie (1921-1922, 1930). Pozostawał pod wielkim urokiem krajów azjatyckich; kolejną podróż do Chin i Mongolii odbył w 1925-1930. Do Polski powrócił na krótko (1930-1931) przed swoim wyjazdem do Związku Radzieckiego (1931). Później ponownie wyruszył do Chin, Mongolii i Japonii. Po śmierci artysty jego prace wystawiono na Salonie ŻTKSP w Warszawie. Malarstwo H. ma charakter realistyczny, artysta korzysta jednak z osiągnięć impresjonizmu i postimpresjonizmu. Temat stanowią najczęściej sceny rodzajowe (Żyd handlujący starzyzną), kompozycje, martwe natury, krajobrazy, portrety.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.