parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
później właściwie Zespół Szkół Lauder-Morasha (nazwa utworzona od nazwiska Ronalda Laudera i hebrajskiego słowa morasza = dziedzictwo) – placówka edukacyjna, która – po zamknięciu w stolicy w 1949 ostatniej żydowskiej szkoły – próbuje kontynuować tradycje szkolnictwa żydowskiego w Warszawie. Zespół funkcjonuje dzięki The Ronald Lauder Foundation (fundacji żydowsko-amerykańskiej, wspierającej odrodzenie życia żydowskiego w wielu krajach). W 1989 zostało otwarte przedszkole, a w 1994 – szkoła podstawowa, działająca w wynajętym budynku w warszawskim Wilanowie, do której w pierwszym roku szkolnym uczęszczało 18 uczniów (klasa I). W 1997 miała 5 klas, liczących po 15 słuchaczy. Od 1999 szkoła podstawowa oraz nowo utworzone gimnazjum, mieszczą się na Woli, w odbudowanym budynku przedwojennego Domu Starców Żydowskiej Gminy Wyznaniowej w Warszawie. W szkole podstawowej, kierowanej od początku przez przybyłą ze Stanów Zjednoczonych Helise E. Lieberman, realizowany jest program z rozszerzonym językiem angielskim. Integralną częścią programu są obowiązkowe zajęcia z języka hebrajskiego, kultury i historii Żydów. Na zajęciach pozalekcyjnych dzieci mają możliwość uczyć się między innymi tańców izraelskich, uczestniczyć w spotkaniach koła żydowskiego, doskonalić znajomość języka hebrajskiego. The Ronald Lauder Foundation utworzyła też we Wrocławiu szkołę Lauder-Ec Chajim.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.