parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(1853 Kraków – 1917 Baden k. Wiednia) – prawnik, adwokat, profesor UJ; ojciec Alfreda R. Uczył się w Krakowie w Gimnazjum św. Anny, a potem studiował na Wydziale Prawa UJ. Po ukończeniu studiów podjął praktykę w krakowskim Sądzie Krajowym. Doktorat obronił w 1876, na podstawie pracy Zasady nauki o udziale w przestępstwie (Warszawa 1874), a następnie – otrzymawszy rządowe stypendium – kontynuował pracę naukową na uniwersytetach Berlina, Lipska i Monachium. Habilitował się w 1877 we Lwowie z prawa karnego. Na UJ pracował od 1877; profesorem nadzwyczajnym został w 1884, profesorem zwyczajnym – w 1893. Występował jako obrońca sądowy (własną kancelarię prowadził od 1885); wsławił się m.in. błyskotliwą obroną Ludwika Waryńskiego (1880). Od 1885, aż do śmierci, był radnym krakowskiej Rady Miejskiej. Przez 20 lat zasiadał w Zarządzie Kasy Oszczędności. Był członkiem Towarzystwa Prawników i Ekonomistów w Krakowie. Działał w samorządzie adwokackim; był wiceprezesem Izby Adwokackiej (1903-1904). Wiele publikował na tematy prawne, głównie w „Czasopiśmie Prawniczym i Ekonomicznym”, lwowskim „Prawniku”, „Przeglądzie Sądowym”, „Gazecie Sądowej Warszawskiej”, a także w czasopismach naukowych niemieckich i austriackich; do bardziej znanych jego prac należą: Wykład powszechnego austriackiego prawa karnego (Kraków 1884), Czarownica powołana – przyczynek do historii spraw przeciw czarownicom w Polsce (Warszawa 1882). Pisał też prace o charakterze popularnym, np. Rzecz o pojedynku (Lwów 1878). Opracował i wydał wiele austriackich ustaw, uczestniczył w przygotowywaniu projektu austriackiej ustawy karnej. Był członkiem Komisji Prawniczej AU. Od 1883 działał we władzach gminy żydowskiej w Krakowie. W 1913, za swe zasługi, uzyskał Order Żelaznej Korony III klasy. Został pochowany na żydowskim cmentarzu przy ul. Miodowej w Krakowie.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.