parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(od 1939); właśc. Natan Grünspan-Kikiel; używał wielu pseud. i przybranych nazwisk (1907 Kraków – 1968 Warszawa) – działacz komunistyczny, po II wojnie światowej wiceminister MBP. Pochodził z rodziny robotniczej. Początkowo należał do PS-L (1920-1921), później związał się z ruchem komunistycznym; wielokrotnie był aresztowany i więziony. Studiował w Moskwie na Komunistycznym Uniwersytecie Mniejszości Narodowych Zachodu (1931-1934) i w Międzynarodowej Szkole Leninowskiej (1934/1935). Po powrocie do Polski w 1935, w roku następnym został skazany na siedem lat więzienia. W 1939-1941 przebywał w Związku Radzieckim, potem działał w ruchu partyzanckim na Białorusi. Skierowany do kraju w sierpniu 1944, do końca służby pozostawał we władzach bezpieczeństwa, m.in. jako: kierownik Wydziału Kontrwywiadowczego (od 1944); dyrektor Departamentu Operacyjnego MBP (od 1945); wiceminister MBP (od 1946); generał brygady (od 1947). Był organizatorem Biura Specjalnego i późniejszego X Departamentu MBP oraz sprawował nadzór nad sądownictwem (m.in. odpowiadał za organizację procesów pokazowych). Zastępca członka KC PPR (od 1945), potem członek KC PZPR (1948-1954). Zwolniony z zajmowanych stanowisk (1954) i usunięty z partii (1955), został postawiony przed sądem i skazany w 1957 na 15 lat więzienia. Zwolniony w 1967, po zastosowaniu prawa łaski. Pracował w Wydziale Planowania Fabryki Samochodów Osobowych w Warszawie.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.