parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(1892 Tarnów – 1970 Londyn) – wydawca, księgarz. Studiował prawo na uniwersytecie lwowskim i na UJ; doktoryzował się w 1917. Przez swe małżeństwo, związał się z rodziną Napoleona (Naftalego) Telza (1866-1943), właściciela Drukarni Narodowej w Krakowie, gdzie pracował od 1924 (od 1937 był jej wspólnikiem). Pod jego kierownictwem drukarnia nawiązała liczne kontakty handlowe i się rozwinęła. Był też współwłaścicielem spółki z o.o. pn. „Dehak” Dom Handlowo-Komisowy dr. Juliusza Scharfa, która splajtowała wiosną 1939. Początek wojny S. spędził wraz z rodziną we Lwowie, skąd w 1940 Rosjanie wywieźli ich do Archangielska; tam pracował jako drwal przy wycinaniu lasu. Profesor Stanisław Kot, ambasador polskiego rządu emigracyjnego w Związku Radzieckim w 1942 mianował go mężem zaufania do spraw polskich uchodźców w Uzbekistanie. Wraz z armią gen. Andersa, S. dotarł do Palestyny; z ramienia rządu polskiego w Londynie uruchomił w Jerozolimie firmę wydawniczo-księgarską, której produkcja przeznaczona była dla polskich uchodźców na Bl. Wschodzie i w Afryce. Działała ona do 1947, kiedy to po podziale miasta znalazła się w jego arab. części. Od 1949 S. mieszkał w Anglii; w 1950 w Londynie otworzył polską księgarnię (Cracovia Book Co Ltd.), która po 1956 stała się wiodącą placówką w dziedzinie upowszechniania produkcji krajowej na emigracji.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.