parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(1881 Lwów – 1976 Wiedeń) – malarz; ożeniony z malarką, Luizą Rozenblum, siostrą L. Rozenbluma. Studiował w krakowskiej Akademii Sztuk Pieknych (1903-1906) oraz w Paryżu (1908-1914). I choć do 1938 stale mieszkał w Wiedniu, a potem (do 1972) w Paryżu, by pod koniec życia powrócić do Wiednia, to emocjonalnie czuł się związany z Polską. Był członkiem wiedeńskiego „Hagenbundu” i grupy „Sezession”. Wystawiał w Wiedniu, Łodzi, Paryżu, Nowym Jorku i w innych miastach. Wielokrotnie otrzymywał odznaczenia państwowe w dziedzinie sztuki (Austria, Francja). Najczęstszymi tematami w twórczości artysty były: macierzyństwo, rodzina ( Rodzina), motywy Arkadii i sceny biblijne ( Narodziny, Jakub i Rachela), kochankowie, malarz i model, cyrk. Malował też pejzaże, martwe natury i portrety ( Portret A. Markowicza). W latach 30. ukształtował się indywidualny styl artysty, któremu pozostał wierny przez cały okres swojej działalności. Jego płótna są pozbawione przestrzeni, o zgeometryzowanych, linearnych formach i zharmonizowanym, przytłumionym kolorycie. Cechuje je nastrój spokoju, klasycyzm, wyrażony statyczną, monumentalną i uproszczoną formą. W 1976 w Kunstlerhaus w Wiedniu została zorganizowana jubileuszowa wystawa artysty ( Georg Merkel. Malerai, Pastelle, Graphik).
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.