parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(1892 Sosnowiec – 1953 Warszawa) – architekt. Studiował na politechnice w Monachium. W 1920, jako szeregowiec, służył w WP. W 1919-1925 był profesorem w Państwowej Szkole Budownictwa w Poznaniu; potem – w Warszawie (1926-1929). Kierował biurem projektów Ministerstwa Poczt i Telegrafów (1929-1935; autor projektu centrali międzymiastowej w Warszawie). Był autorem i współautorem kilku zrealizowanych bądź nagrodzonych w prestiżowych konkursach projektów. W 1939 znalazł się na Litwie, gdzie pracował w kilku biurach projektowych. Po zajęciu Litwy przez Sowietów nie przyjął dającej duże możliwości pracy w Moskwie. Po wybuchu wojny niemiecko-radzieckiej przeniósł się do Warszawy, gdzie ukrywał się na Saskiej Kępie. W 1944 wziął udział w organizowaniu Ministerstwa Odbudowy i Stowarzyszenia Architektów RP. Był dyrektorem Biura Planowania i Odbudowy przy Radzie Ministrów (1944-1945), a potem – z jego ramienia – wszedł do kierownictwa Biura Odbudowy Stolicy (do 1948). Jako projektant, położył duże zasługi w dziedzinie budownictwa szpitalnego (m.in. projekty Szpitala Bielańskiego w Warszawie, stanowiącego pierwowzór klinik w Białymstoku i Lublinie oraz typowego szpitala powiatowego). Od 1948 wykładał w Wyższej Szkole Inżynierskiej w Szczecinie, potem na Politechnice Warszawskiej jako kierownik Zakładu Projektowania Zakładów Leczniczych. Publikował w prasie fachowej.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.