parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(1877 Kirowka, Ukraina – 1937) – pisarz, wydawca, działacz robotniczy. Wykształcenie ogólne zdobył w Odessie. Następnie uczył w szkole hebrajskiej w Brodach. Tam też założył organizację młodzieżową Chalucej Syjon (hebr. Chaluce(j) Cij(j)on = Pionierzy Syjonu). W 1906 przeniósł się do Palestyny, gdzie – od 1907 – wydawał pierwszy tamtejszy dziennik ruchu robotniczego „Ha-Poel ha-Cair” (hebr., Młody Robotnik). Okres I wojny świat. spędził w Egipcie. Następnie był dyrektorem Banku Ha-Poel ha-Cair oraz przywódcą partii robotniczej Ha-Poel ha-Cair, później – Mapai. Należał do głównych ideologów palestyńskiego ruchu robotniczego, kładąc nacisk na praktyczne podejście do założeń ideologicznych. Głosił, że dzięki wysiłkowi pionierów, włożonemu w rozwój rolnictwa i przemysłu, zostaną stworzone podstawy pod przyszłą masową imigrację żydowską. Tymczasem proponował dążyć do integracji życia publicznego w społecznych i ekonomicznych instytucjach. Pod koniec życia został wybrany na przewodniczącego Związku Pisarzy Hebrajskich (hebr. Agudat ha-Sof(e)rim ha-Iwrim; 1935-1937). Wybór artykułów pt. Kitwe(j) Josef Aharonowicz (hebr., Pisma Józefa Aharonowicza, t. 1-2, 1941) został wydany przez jego żonę, powieściopisarkę Deborę Baron.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.