parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(1799 Warszawa – 1871 tamże) – lekarz, działacz społeczny. Pochodził z żydowskiej rodziny kupieckiej. Po ukończeniu szkoły średniej wstąpił na studia medyczne w Warszawie, a po roku przeniósł się do Berlina, gdzie był współzałożycielem radykalnego związku młodzieży polskiej Panta koina (Wszystko Wspólne). Aresztowany (w 1822), został uwięziony na 4 lata. Po powrocie do Warszawy uzyskał stopień magistra medycyny (1827). Później podróżował po Europie, zdobywając w Paryżu stopień doktora medycyny i chirurgii (1830). Po powrocie do kraju objął wkrótce stanowisko ordynatora w warsz. Szpitalu Starozakonnych. Podczas powstania listopadowego był lekarzem pułkowym Gwardii Narodowej m.st. Warszawy, ordynatorem w szpitalu koszar sapieżyńskich. Wówczas przyjęto go także na członka Towarzystwa Lekarskiego Warszawskiego (TLW), wszedł też w skład komitetu lekarskiego do walki z epidemią cholery, a potem został sekretarzem TLW, podskarbim, wiceprezesem, a na koniec prezesem i członkiem honorowym (w 1866). Od 1838 pełnił funkcję lekarza naczelnego w Szpitalu Starozakonnych, redagował „Rocznik Szpitala Starozakonnych”, a od 1840 – dyrektora Domu Zdrowia na Ordynackiem. Był członkiem Rady Lekarskiej i Rady Opiekuńczej Zakładów Dobroczynnych. Napisał wiele prac z dziedziny chirurgii, publikowanych w „Roczniku Szpitala Starozakonnych”, „Pamiętniku Towarzystwa Lekarskiego Warszawskiego” i czasopismach zagranicznych.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.