parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(1911 Lwów – 1941? tamże) – malarz, rysownik, grafik, członek grupy artystycznej „Szczepu Szukalszczyków herbu Rogate Serce”, skupionej wokół rzeźbiarza, Stanisława Szukalskiego, w której nosił przydomek Norbert z Krakowa. Studiował w Państwowej Szkole Przemysłowej i w Wolnej Akademii Sztuk Pięknych we Lwowie. Później przeniósł się do Krakowa, a na pocz. 2 poł. lat 30. powrócił do Lwowa. Związał się wówczas z kołami lewicowymi. Jego twórczość wyrastała ze źródeł literacko-historycznych. Dla rozwoju talentu artysty niezwykle ważnym i znaczącym wydarzeniem było spotkanie z Szukalskim, który zaszczepił swym uczniom fascynację Polską pogańską, ludową ( Piast). S. szukał inspiracji w religii zarówno w judaizmie ( Ekstaza [modlitewna], Kain, Hillel, Kapłani, Nauka Talmudu, Golem, Sądny Dzień, Tora), jak i w chrześcijaństwie ( Chrystus); tworzył liczne studia portretowe, sceny rodzajowe ( Żyd, Włóczęga, Koncert, Lustro; także o tematyce polityczno-społecznej – Pochód, Więzień, Wieczerza biednych, Głód), martwe natury; zamieszczał rysunki w lwowskich pismach satyrycznych: „Szczutek”, „Wróbel na Dachu”. S. był bardzo płodnym artystą; do 1935 namalował 1,5 tys. obrazów, z czego zachowało się tylko kilkanaście. Wystawiał w Krakowie (TPSP, 1930), Warszawie (IPS, 1936), Lwowie (TPSP, 1935, 1938).
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.