parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(1896 Lwów – 1946 Wrocław) – lekarz, malarz. Studiował medycynę na uniwersytecie we Lwowie (1914-1920). Brał udział w obronie Lwowa w 1918 i w wojnie 1920 (odznaczony medalami „Orlęta”, „Krzyżem Walecznych” i „Medalem Niepodległości”). Od 1924 pracował w Klinice Położnictwa i Chorób Kobiecych UW, prowadził pracę naukową (habilitacja w 1927). W 1935 objął stanowisko ordynatora Oddziału Ginekologicznego Szpitala Dzieciątka Jezus w Warszawie. We wrześniu 1939 walczył w obronie Warszawy. W 1940 dotarł do Lwowa, gdzie podjął pracę w szpitalu. Po wkroczeniu Niemców ukrywał się. W listopadzie 1942 wyjechał do Warszawy i ukrywał się po „aryjskiej stronie”. Walczył w powstaniu warszawskim, kierował szpitalem polowym. Po kapitulacji, wraz z żoną, ukrywał się w ruinach miasta do czasu wkroczenia Rosjan. Po wojnie pracował w warszawskim szpitalu, jako ordynator, i we Wrocławiu (od lutego 1946), gdzie objął katedrę na Wydziale Lekarskim tamtejszego uniwersytetu oraz kierownictwo Kliniki Położnictwa i Chorób Kobiecych. Zmarł na zawał serca w kilka tygodni po przeniesieniu się do Wrocławia. Malarstwo zajmowało równie ważne miejsce w życiu B., jak medycyna. Pozostawił ponad 1 tys. rysunków (głównie akwareli), które tworzą malowany pamiętnik jego życia. Najbardziej znany jest cykl Bunkier 1944 roku, dokumentujący miesiące ukrywania się w opuszczonej po upadku powstania Warszawie (wyd. w 1982 przez J. Jaworską, pt. Henryka Becka „Bunkier 1944 roku”).
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.