Początki Rady Żydowskiej w Warszawie

Utworzenie Rady Żydowskiej w Warszawie

Przedwojenny szef Gminy Żydowskiej, Maurycy Mayzel, opuścił Warszawę na samym początku wojny, a 22 września 1939 r. jego stanowisko zajął inżynier Adam Czerniaków, dotychczas członek kierownictwa Gminy. Rada Żydowska została powołana 6 października, a jej prezesem pozostał Czerniaków. Sekretarzem Czerniakowa był Leon Tenenbaum (Tyszka), a sekretarką Tenenbauma: Janina Buchwald.Warszawska Rada składała się z 24 członków, ale jej skład wielokrotnie się zmieniał (Engelking, Leociak 2013, 156–157).

Rada Żydowska w Warszawie została przez władze okupacyjne obarczona wieloma obowiązkami, a jej rola w życiu społeczności żydowskiej uległa znacznemu poszerzeniu względem przedwojennej Gminy Żydowskiej. W początkowym okresie swojej działalności RŻ przeprowadziła m.in. spis ludności żydowskiej. Członkowie Rady, szczególnie Czerniaków, starali się mediować z Niemcami stosującymi wobec Żydów zastraszanie i terror, np. po tzw. aferze Kotta. Już od października 1939 r. Rada została obarczona obowiązkiem dostarczania kontyngentów robotników żydowskich do pracy przymusowej – z czasem ten obszar działań Rady stawał się coraz większy.

Początkowo przy Judenracie działały komisje delegowane do zajmowania się różnymi kwestiami, z czasem rozwinęły się przy nich organy wykonawcze, zwane wydziałami, między które rozdzielono prace Rady. Wydziały miały swoich przewodniczących – w większości członków RŻ, w praktyce ich pracami zarządzali podporządkowani przewodniczącym kierownicy wydziałów (Adler 2018, 152). W 1941 r. struktura Judenratu rozrosła się do blisko 30 wydziałów, zajmujących się większością spraw mieszkańców dzielnicy żydowskiej (AŻIH, 221/11, k. 13).