Wydział Opałowy
Historia Wydziału
Do tej pory nie udało się ustalić, czy
był to w początkowym okresie wydział Rady Żydowskiej, autonomiczna komisja czy
też część Zakładu Zaopatrywania, a także, czy różne nazwy tej instytucji
pojawiające się w źródłach (Komisja Opałowa, Referat Opałowy, Wydział Opałowy,
Referat Węglowy) odpowiadały zmianom organizacyjnym.
Jesienią 1941 r. jego struktura
przedstawiała się następująco (GŻ, 1941, nr 116, s. 3): pracami kierowała
Komisja Opałowa (w której skład wchodziło wielu członków RŻ) oraz Zarząd
Wydziału Opałowego z radcą Beniaminem Zabłudowskim* na czele (po śmierci
na początku 1942 r. zastąpiony przez radcę Chila Rozena*).
Większość z 61 295 mieszkań w getcie
(według stanu na grudzień 1940 r.; APW, 483/17, k. 2) było opalanych węglem.
Władze dystryktu warszawskiego świadomie próbowały zaniżyć tę wartość,
przyjmując jako normę miesięczne spalanie w okresie grzewczym 100 kg węgla na
mieszkanie (Dunin-Wąsowicz i in. (wybór i oprac.), 1987, s. 98). Do tego należy doliczyć
potrzeby energetyczne piekarni, kuchni ludowych i gmachów użyteczności
publicznej, które zostało oszacowane na poziomie 1500 t węgla, 255 t koksu i
100 t drewna miesięcznie (APW, 482/125, k. 31), oraz – znacząco większe –
potrzeby przemysłu. Tym samym w sezonie grzewczym miesięczne potrzeby
dzielnicy, nawet przyjmując bardzo niskie niemieckie oszacowania, wynosiły ok.
10 tys. ton opału. Potrzeby te były realizowane w niewielkim stopniu.
Przykładowo: w marcu 1941 r. do getta trafiło ok. 305 t węgla (a więc 20%
wspomnianego wyżej zapotrzebowania samych instytucji użyteczności publicznej!),
z którego przeszło 50% trafiło do restauracji prywatnych, ponad 25% do pracowników
Komisji Opałowej, urzędników Zakładu Zaopatrywania i członków RŻ, a
zaledwie 10% do kuchni ludowych (ARG, t. 34, s. 532). Taki stan rzeczy
spotykał się z uzasadnioną krytyką mieszkańców getta, z niechęcią piszących o
osobach prywatnych, które otrzymywały tony opału dzięki znajomościom czy łapówkom
(ARG, t. 29, s. 247; t. 23, s. 247).
W Wydziale Opałowym pracowało w
październiku 1941 r. 77 osób (łącznie w centrali i ekspedycji) (BN, 566.216, nr
25, k. 21).
