„Za Naszą i Waszą Wolność”
Charakterystyka pisma
Na początku 1941 r. obok wydawanego w jidysz „Biuletinu” Bund rozpoczął wydawanie pisma w języku polskim zatytułowanego „Za Naszą i Waszą Wolność”. Pierwszy numer (zaginął) ukazał się w lutym 1941 r. [AAN, Cukunft, sygn. 229/2, wpis z 20 II 1941; Hertz 1944, 64–65; Historiszer Zamlbuch 1948, 31). Dostępny – nr 2 – ukazał się w marcu 1941 r., ostatni – według Wacława Zagórskiego – (Zagórski 2014, 294–295) znany – pochodzi z maja 1942 r. Prawdopodobnie ukazało się dwanaście numerów – dziewięć w 1941 i trzy w 1942 r., z czego zachowało się siedem; numery z 1941 r.: z marca [nr 2], nr 3 z maja, nr 7 z sierpnia, nr 8 z października, nr 9 z grudnia; z 1942 r. – nr 1 (10) ze stycznia–lutego oraz nr 3 (12) z maja.
Pismo było wydawane w postaci maszynopisu na powielaczu. Szatą graficzną, układem i treścią artykułów przypominało inne pisma wydawane przez Bund i Cukunft w getcie warszawskim. Było ono drukowane czarną czcionką. Z zachowanych numerów – jedynie numer 3 z maja 1941 r. ma pasek tytułowy w kolorze czerwonym, co było związane z zaznaczeniem obchodów święta 1 Maja. Wiemy też, że „z przyczyn natury technicznej” nie wydano planowanego numeru w lipcu 1941 r. (ARG, t. 16, 378 – Od Redakcji, „Za Naszą i Waszą Wolność” nr 7 z sierpnia 1941, k. 1). Odbiorcami pisma – obok Żydów, którzy znali jidysz – mieli być Żydzi zasymilowani – mówiący i czytający wyłącznie po polsku, a także polscy socjaliści. Pierwszy numer „wywołał duże zainteresowanie i radość wśród żydowskiej młodej inteligencji” (AAN, Cukunft, sygn. 229/2, wpis z 20 II 1941). Trafiało ono również na „aryjską” stronę do polskich i żydowskich socjalistów.
Tak jak w przypadku innych pism, artykuły drukowane w „Za Naszą i Waszą Wolność” nie były podpisywane. Pierwszy (niezachowany) numer pisma według Marka Edelmana mieli redagować Maurycy Orzech i Szmul „Artur” Zygielbojm (Onfir-organen 1947, 14; Historiszer Zamlbuch 1948, 32). Według Edelmana Orzech zawsze pisał artykuły do polskojęzycznej „Za Naszą i Waszą Wolność” (Assuntino, Goldkorn, Strażnik 2006, 27, 56; Edelman 2015, 35). Przy wydawaniu prasy pomagał także Zdzisław Muszkat. Natomiast Ignacemu Samsonowiczowi przypisuje się autorstwo artykułów pisanych w formie listów. Jeden z nich ukazał się w „Za Naszą i Waszą Wolność” w numerze 9 z grudnia 1941 r. i nosił tytuł Poprzez mury getta… (Listy do polskiego towarzysza) (AAN, Prasa, sygn. 1196/1–2, „Za Naszą i Waszą Wolność” grudzień 1941, nr 9, k. 7–8; ARG, t. 16, 427–430). Według Redakcji „Głosu Bundu” został on przesłany do dr. Adama Próchnika z informacją, że dotyczy on wspólnych losów Samsonowicza i Feliksa Chołodaja – działacza Robotniczej Partii Polskich Socjalistów, który potem został rozstrzelany w KL Auschwitz (Z podziemnej prasy 1948, 12).
