Mordechaj Fajgman

Życiorys – przed 1939 r.

Mordechaj Fajgman pochodził z rodziny robotniczej. Był synem Jakowa i Matl Fajgmanów. Jego pierwszą żoną była działaczka Bundu i przedszkolanka Cłuwa Łaja Kryształ (1893 Warszawa – 1981 Melbourne), z którą miał syna Dawida (1921 Warszawa – ? Australia). Jego drugą żoną była również bundystka – Chasze (Chasia) z domu Bordowski. Mieli dwóch synów: Michała (ur. 1929 Warszawa) i Marka (ur. 1935 Warszawa) (USC 43703). Mordechaj z zawodu był krawcem.

Mordechaj i jego dwóch braci: Dawid i Mosze wstąpili do Bundu w Warszawie jeszcze przed I wojną światową. Był aktywnym działaczem socjalistycznym wśród krawców. Nazywano go „Mordchele Sznajder” (jid. Mordchele krawiec). Należał do związków zawodowych, a w 1912 r. został członkiem Kolektywu Bundu w Warszawie. Około 1913 lub 1914 r. razem z innymi krawcami został aresztowany i osadzony na Pawiaku za organizowanie nielegalnych związków zawodowych. Po wybuchu I wojny światowej Mordechaj razem z innymi więźniami został przewieziony do więzienia w Orle w głębi Rosji. W tym samym czasie przebywał tam Władimir Medem i inni bundowcy. Do Warszawy powrócił latem 1915 r. Wówczas został członkiem Warszawskiego Komitetu Bundu oraz Centrali Żydowskich Związków Zawodowych. W dniach 15–17 listopada 1919 r. brał udział w zjeździe założycielskim Centralnego Związku Zawodowego Odzieżowców. Podczas niego jako jeden z referentów, miał wystąpienie w którym przedstawiał argumenty za powstaniem jednego Związku Zawodowego Igieł. Przez długie lata był członkiem Zarządu i Kierownictwa Warszawskiego Związku Zawodowego Odzieżowców. W ramach swojej aktywności był mówcą na wielu spotkaniach politycznych, a latem 1918 r. brał udział w demonstracjach ulicznych, za co pod koniec wojny trafił do Twierdzy Modlin.

Po zakończeniu I wojny światowej, w 1920 r. podczas formalnego I Zjazdu Bundu w Krakowie został wybrany do I Centralnego Komitetu Bundu w wolnej Polsce (Nowogródzki 2005, 25–26). W okresie międzywojennym należał również do Warszawskiego Komitetu Bundu. W II Rzeczypospolitej był jednym z najaktywniejszych twórców ruchu robotniczego. Współpracował na stałe z prasą bundowską. Zasiadał w Krajowej Radzie Związków Zawodowych żydowskich robotników. Przez długie lata był sekretarzem, a następnie przewodniczącym Centralnych Związków Zawodowych Odzieżowców w Polsce. W ostatnich latach przed wybuchem II wojny światowej wycofał się z aktywnej pracy politycznej.

W trakcie wojny

Podczas II wojny światowej mieszkał z rodziną na ul. Leszno 36/102. Na ten adres miał wystawiony Ausweis. W maju 1941 r. otrzymał paczkę żywieniową z zagranicy (AŻIH, ŻSS, 211/70: 26; AŻIH, AJDC, 210/83: 28, 30; AYIVO, RG 1400, M9/155). Powrócił też do działalności politycznej. Wszedł do podziemnego komitetu Bundu w getcie. Jako przedstawiciel rękodzielników był członkiem Centralnej Rady Związków Zawodowych oraz należał do Kolektywu (In di jorn 1948, 329–330). Razem z żoną Chasią Bordowski zginął w 1942 r. Treblince II.