Pola Lifszyc

Życiorys – przed 1939 r.

Pola Lifszyc była córką bundowca Josefa (ps. Josef Bosak) i Zysli Lifszyców. Miała dwie siostry, z których jedna miała na imię Zofia. Uczęszczała do jednej ze szkół CISzO w Warszawie. Przed 1939 rokiem kilkukrotnie razem z Zosią przebywały w Sanatorium im. Władimira Medema w Miedzeszynie pod Warszawą (Elenbojgn 1971, 110, 112).

W trakcie wojny

Po wybuchu II wojny światowej, kiedy ojciec opuścił Warszawę, Pola pozostała w mieście z matką i dwoma siostrami. Przez ten cały czas Pola i Zosia były aktywne w podziemnym komitecie bundowskich organizacji. Wiosną 1940 roku siostry przybyły do Sanatorium w Miedzeszynie, gdzie pracowały. Tam napisały scenariusz do wiosennego przedstawienia i też same w nim wystąpiły. Po wykonaniu swojej pracy powróciły do Warszawy, aby stworzyć dziecięcy teatrzyk przy Skifie (Elenbojgn-Kahan 1971, 101). Następnie Pola prowadziła stworzony przez siebie teatrzyk i Kółko Dramatyczne Skifu na ul. Krochmalnej 36, gdzie dwa razy w tygodniu razem z siostrą organizowała przedstawienia dla najuboższych dzieci. Śpiewały piosenki żydowskie razem z dziećmi. Pola była też reżyserką w teatrzyku Skifu. Według Marka Edelmana „Okazała się wybitnym talentem reżyserskim” (Edelman 2011, 180–181). Razem z Zosią były dobrymi tancerkami, a także napisały sztukę, którą wystawiały w getcie. Koło prowadzone przez nią wystawiło 80 przedstawień. Tylko w 1941 roku obejrzało je 12 tys. dzieci (Hertz 1956, 139; Edelman 2012, 501). 

Jak po latach wspominał Marek Edelman: „A w naszych podwórkowych przedstawieniach śpiewała i tańczyła prześliczna Pola Lipszyc. Nie dla bogaczy, lecz aby dać trochę rozrywki najbiedniejszym dzieciom, tym z Krochmalnej. Pola wystawiła dwa spektakle […]. Pola śpiewała i kazała śpiewać dzieciom: »Zrobimy wszystko, by świat był szczęśliwy«… Miała wówczas szesnaście, może siedemnaście lat” (Assuntino, Goldkorn 2006, 38). Oprócz pracy z dziećmi Pola i Zosia zajmowały się kolportowaniem prasy konspiracyjnej wydawanej przez Bund i Cukunft. Pola była także łączniczką między Bundem a PPS. Pracowała w wywiadzie organizacji bojowej Bundu (Edelman 2015, 22).

W getcie warszawskim Pola mieszkała na ul. Karmelickiej 6. Na ten adres miała wystawiony ausweis i w maju 1941 roku otrzymała paczkę żywieniową z zagranicy (AŻIH, ŻSS, sygn. 211/70, k. 28; AYIVO, M_9/155).

Latem 1942 roku podczas wielkiej akcji, według Marka Edelmana, kiedy Polę zabrano na Umschlagplatz, udało mu się jednego dnia wyciągnąć ją z grupy osób, które miały być wywiezione z Warszawy na „wschód”. Następnego dnia (początek sierpnia 1942 roku), kiedy Pola wróciła do domu i dowiedziała się, że jej matka została zabrana na Umschlagplatz, postanowiła za nią podążyć. Jej narzeczony podwiózł ją rykszą i w ostatniej chwili zdążyła dołączyć do matki i wsiąść do pociągu jadącego do Treblinki II. Według Edelmana miała szanse na przeżycie, ponieważ była „niepodobna do Żydówki” (Bereś, Burnetko 2008, 321; Edelman 2015, 41).

W 1948 roku „Na wniosek Zarządu Głównego Związku Uczestników Walki Zbrojnej o Niepodległość i Demokrację – za zasługi położone w walce zbrojnej z okupantem hitlerowskim” Pola Lifszyc została pośmiertnie odznaczona Srebrnym Medalem Zasłużonym na Polu Chwały (Monitor Polski).