Chołodenko Dawid

Losy przedwojenne

Neta Iserow pochodził z biednej żydowskiej religijnej rodziny. Jako dziecko uczył się w chederze. Następnie uczył się języka rosyjskiego i czytał literaturę w tym języku. Dzięki swojemu nauczycielowi (należącemu do iskrowców) zetknął się z socjalizmem. Zachwyt nad rosyjską literaturą i wpływ pedagoga spowodowały, że Neta stał się zagorzałym iskrowcem i od 1905 roku działał w kołach „Iskry”. Brał m.in. udział w kolportowaniu rewolucyjnej literatury. Następnie należał do „Spilka”, która była ukraińską sekcją Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Rosji. W ramach swojej działalności zajmował się kolportowaniem literatury „Spilki” między ukraińskimi chłopami i miejscowymi pracownikami fabrycznymi. W związku z tym, że za jego aktywność żandarmeria chciała go aresztować, wyjechał do Kijowa, gdzie początkowo przebywał nielegalnie, co zakończyło się aresztowaniem. Po wyjściu z więzienia musiał opuścić miasto i od tego czasu Neta Iserow zaczął żyć pod nowym nazwiskiem jako Dawid Cholodenko.

W 1908 roku Cholodenko przybył do Łodzi, gdzie zaczął pracować jako buchalter w manufakturze. W latach 1912–1913 działał nad utworzeniem Związku Zawodowego Handlowców. Następnie został w nim członkiem kierownictwa. W 1913 roku w Moskwie brał udział w zjeździe Handlowców. W ramach Związku współpracował z bundowcami. W dniu 30 kwietnia 1914 roku został aresztowany i przesiedział w więzieniu na ul. Milsza w Łodzi (ob. ul. Mikołaja Kopernika) 6 tygodni. W tym czasie wstąpił do Bundu. W latach 1914–1919 przebywał w Kijowie, skąd razem z rodziną powrócił do Łodzi. Został aktywnym działaczem łódzkiego Bundu. Należał do lewego skrzydła Partii. W kwietniu 1920 roku reprezentował łódzki Bund na zjeździe Bundu w Krakowie i zasiadał w jego Prezydium. W późniejszych latach nie brał czynnego udziału w życiu politycznym, chociaż pozostał wierny ideałom Bundu i nie zerwał kontaktów z partią. Był aktywny w Kultur-Lige w Łodzi, której przez lata był przewodniczącym [Hart J., Di geto-heldn: 191]. Pracował jako przedstawiciel handlowy.

W trakcie wojny

Po wybuchu II wojny światowej Cholodenko razem z rodziną uciekł do Warszawy. W getcie warszawskim mieszkał na ul. Sosnowej 11/6. Na ten adres miał wystawiony Ausweis i w maju 1941 roku otrzymał paczkę żywieniową z zagranicy [AŻIH, AJDC, 210/84: 15].

W getcie warszawskim aktywnie działał w podziemnym komitecie Bundu. Razem z Rubinsztejnem i L. Michelzonem wchodził w skład Komisji Finansowej podziemnej Warszawskiej Organizacji [In di jorn fun jidiszn churwn: 331; Berman, 1980, 231]. Był także członkiem Komisji do Spraw Przesiedleńców, kierownikiem Sekcji Opieki nad Uchodźcami w Komisji Opieki nad Uchodźcami Judenratu, kierownikiem Sekcji Kontroli w Żydowskim Komitecie Opiekuńczym (ŻKOM) w Warszawie, przewodniczącym Komisji Uchodźców w Żydowskiej Samopomocy Społecznej oraz członkiem kierownictwa JIKOR (Żydowskiej Organizacji Kulturalnej). Brał udział w zorganizowanej przez Icchaka Gitermana akcji opodatkowania elity finansowej getta na rzecz biedoty [ARG, t. 2: 293–294; ARG, t. 27: 543; ARG, t. 29a: 159, przyp. 88; AŻIH, 301/2277: 6].

Należał do współpracowników Emanuela Ringelbluma przy tworzeniu archiwum getta. W styczniu 1942 roku zasiadał w jury konkursu na opracowania zorganizowanym przez „Oneg Szabat”.

Po „Wielkiej Akcji” pracował jako kierownik personalny w szopie szczotkarzy na ul. Świętojerskiej, gdzie był kierownikiem personalnym [ARG, t. 27: 568–570]. Był jednym ze współorganizatorów Żydowskiej Organizacji Bojowej i jednym z jej najaktywniejszych działaczy [Berman, 1980, 231]. Należał do Komitetu ŻOB, który miał za zadanie pozyskanie finansów dla Organizacji, aby móc zakupić broń.

Cholodenko został zastrzelony 18 stycznia 1943 roku na terenie szopu szczotkarzy w trakcie tzw. samoobrony styczniowej. „We wtorek, 19 I [1943 r.], akcja była przeprowadzana u szczotkarzy na Świętojerskiej. Zabrano 350 osób, z których zabito 13, w tym dyr[ektora] Chołodenkę” [ARG, t. 23: 344]. Informacje o jego śmierci Maurycy Orzech i dr Leon Feiner przekazali w depeszy radiowej z 7 lutego 1943 roku wysłanej do Szmula Zygielbojma do Londynu [Ten jest z ojczyzny mojej: 741].

Jego żona Judyta Cholodenko (z domu Margulis) jesienią 1943 roku zginęła w obozie w Poniatowej. Podczas wojny zginęły również ich dzieci.