KERSZ LEJBL
Przed wojną
Lejbl Kersz urodził się w Siedlcach. Jego rodzicami byli Jankl i Trajne
(Trejne) Kerszowie. W związku z zawodem ojca, który był stolarzem, przenieśli
się do Wołomina, a stamtąd w 1917 roku do Goworowa. Lejbl początkowo uczył się
w chederach i w szkole prywatnej. Już w młodości zaczął pracować jako krawiec.
Był osobą, która nie potrafiła usiedzieć w miejscu i ciągle musiała coś robić.
W 1922 roku w Goworowie utworzył Cukunft i został tam przewodniczącym
miejscowego komitetu Cukunftu. Następnie działał również w Bundzie. W 1932 roku
został wysłany przez Centralny Komitet Bundu do Białej Podlaski aby pokierować organizacją i został tam także członkiem Związków Zawodowych, w tym
zorganizował Związek Furmanów i Tragarzy. W 1934 roku osiadł w Warszawie, gdzie
działał w Bundzie oraz był sekretarzem Socjalistycznego Związku Rękodzielników.
Jego nazwisko było popularne wśród bundowców przed wojną. Czasami też jeździł
na prowincję z informacjami od Partii i też aby wygłosić przemówienie dla
członków lokalnego komitetu. Na łamach prasy bundowskiej pisał sprawozdania i
korespondencję, a także informacje na temat działalności organizacji
bundowskich dla „Folkscajtung” z Warszawy, Radomia oraz Goworowa [Hertz, 1972, 157].
Losy wojnne
Podczas II wojny światowej pozostał w Warszawie. Mieszkał z żoną
Sarą „Zośką” (z domu Fridman; inna
forma zapisu nazwiska: Frydman) na
ul. Zamenhofa 19/9 [AYIVO, RG 1400 M9/155], a następnie na ul. Leszno 73/23
[AŻIH, AJDC, 210/162: 57]. Kontynuował swoją pracę partyjną w szeregach
podziemnego Komitetu Bundu, w tym był członkiem Rady Partyjnej. Jako
przedstawiciel Bundu i przedstawiciel rękodzielników był także członkiem
Centralnej Rady Klasowych Związków Zawodowych, a także należał do Kolektywu
bundowskiego również jako przedstawiciel rękodzielników [In di jorn fun jidiszn churwn: 329–330; Goldstein, 1961, 48–49; Edelman, 2015, 23, 35]. Razem z żoną Sarą „Zośką” pracował
w szopie Toebbensa. Podczas selekcji
i wielkiej akcji ukrywał w swoim domu i też na terenie szopu bundowców,
którzy nie mieli kart pracy. U niego w domu znaleźli schronienie m.in. Bernard Goldstein, Lozer Klog oraz Sonia
Nowogródzka [Goldstein, 1961, 121]. Z
ramienia Bundu został członkiem Żydowskiej
Organizacji Bojowej. Podczas powstania w getcie warszawskim Kersz był
komendantem grupy bojowej na terenie „małego getta” na ul. Prostej. Został
zastrzelony 10 maja 1943 roku na ul. Gęsiej 6 [Hertz, 1946, 550, 579; Doires
bundistn: 423; Edelman, 2015, 45].
Według bundowca i historyka bundowskich organizacji Jakoba Szolema
Hertza informacje na temat Kersza napisane przez Melecha Neustadta w publikacji
pt. Churwn un ojfsztand fun di jidn in
Warsze: Ejdes-Bleter un Azkores,
tom 2: Di gefalene af der wach, są nieprawdziwe.
Nie zgadza się przede wszystkim miejsce i rok urodzenia Kersza [Neustadt, 1948, 647–648].
„Na wniosek Zarządu
Głównego Związku Uczestników Walki Zbrojnej o Niepodległość i Demokrację – za
zasługi położone w walce zbrojnej z okupantem hitlerowskim” w 1948 roku Lejbl
Kersz został pośmiertnie odznaczony Srebrnym Medalem Zasłużonym na Polu Chwały
[Monitor Polski].
