KOJFMAN MOSZE
Życiorys przedwojenny
Mojsze Kojfman pochodził z ubogiej
żydowskiej rodziny. Jego ojciec był chazanem i prowadził kramik z żywnością.
Dzieciństwo spędził w Rabce. W młodości wyjechał do Krakowa, gdzie zaczął
pracować i tam też wstąpił do Cukunftu. Bardzo szybko wysunął się na czoło
aktywistów w młodzieżówce, dlatego też jako przedstawiciel Komitetu Rejonu
Krakowskiego Cukunftu jeździł po Zachodniej Galicji po miastach i miasteczkach.
Na początku lat 30. przeniósł się do Warszawy. Z zawodu był kamasznikiem.
Przed 1939 rokiem przez długie lata należał do
Warszawskiego Komitetu Cukunftu, a także prowadził Sekcję Młodzieżową Związków
Zawodowych Pracowników Skórzanych. Należał do Koła Dramatycznego Cukunftu.
Dzięki jego dynamizmowi włożonemu w rozwój ruchu, została pogłębiona praca na polu kulturalnym.
Bez granic był oddany Bundowi i żydowskiemu ruchowi robotniczemu. Dla
organizacji i za przywódcami ruchu był gotów wskoczyć w ogień lub do wody. Na świat
i ludzi zawsze patrzył z optymizmem. Dzięki swojemu serdecznemu uosobieniu był
lubiany, uważany i słuchany przez młodych. Potrafił znaleźć wyjście z każdej
sytuacji [Hertz, Di geszichte fun a jugnt:
522, 559; Hart, Di geto-heldn: 175;
Hart, Noch draj helden; Szlojme Mendelson:
394].
W trakcie wojny
Tuż przed wybuchem II wojny światowej
ożenił się z cukunftystką. 6 września 1939 roku razem z innymi opuścili
Stolicę. Pod koniec 1939 roku przybyli do Wilna, gdzie Mosze spotkał się z
członkami Centralnego Komitetu Bundu. Po krótkim pobycie w Wilnie otrzymał od
Nojacha (Jekutiela Portnoja) zadanie od przywództwa Bundu aby udał się jako
posłaniec Bundu i Cukunftu do Warszawy z informacjami i instrukcjami, a także
pomógł w Stolicy organizować podziemną organizację [Szlojme Mendelson: 394–395; Meed, 2003, 72]. Pomimo tego, że
wiązały się z tym niebezpieczeństwa przy nielegalnym przekraczaniu granicy
litewsko-sowieckiej i sowiecko-niemieckiej, bez wahania od razu, zgodził się to
wykonać. Drogę odbył dwukrotnie krążąc pomiędzy Wilnem i Warszawą przekazując
informacje i wskazówki. Podczas drugiej wyprawy w drodze do Warszawy, gdzie
postanowił wrócić, pomimo że miał możliwość pozostania w Wilnie, został
dwukrotnie aresztowany w marcu 1940 podczas przekraczania litewsko-sowieckiej
granicy. Drugim razem znalazł się w lidzkim więzieniu, skąd został uwolniony
pod koniec kwietnia 1940 roku. W Lidzie spotkał się z Leonem Feinerem. Po czym
w maju udał się w dalszą drogę do Warszawy. Po powrocie mieszkał na ul.
Nowolipki 72/12 [Hart, Di geto-heldn:
175, 177–178; Hart, Noch draj helden; L.B.,
Dr Leon Fejner-Berezowski; AYIVO, RG 1400 M9/155].
W getcie warszawskim
W getcie warszawskim działał w
podziemnym komitecie Cukunftu, którego był jednym z najaktywniejszych członków.
Wschodził w skład podziemnego Centralnego Komitetu Cukunftu. Jako przedstawiciel Cukunftu należał
do Kolektywu oraz do Komitetu Młodzieżowego podziemnej Warszawskiej Organizacji
Bundu [In di jorn fun jidiszn churwn:
330–331]. Był kurierem bundowskiego podziemnego ruchu, stąd podróżował pomiędzy
gettami – przewożąc instrukcje z Centrali i sprawozdania z innych miast [In di jorn fun jidiszn churwn: 338;
Hart, Di geto-heldn: 178; Klin, 1968,
95]. Pomagał też w innych miejscowościach na prowincji organizować komitety
Cukunftu. Podczas wielkiej akcji w
sierpniu 1942 roku razem z innymi towarzyszami (Chajką Bełchatowską, Gutą Błones, Welwlem Rozowskim, Wiernik i
jeszcze dwoma dziewczętami) został zabrany z szopu Roericha na Umschlagplatz.
Całą siódemką udało im się uciec z pociągu jadącego do Treblinki II i powrócić do Warszawy [Doires bundistn: 376; I to
jest cała moja biografia: 216–217; Peltel Miedzyrzecki, 1948, 72].
Przed powstaniem w getcie Kojfman
przebywał w mieszkaniu po aryjskiej stronie na ul. Grzybowskiej 29, gdzie
ukrywał się u Polaka. Do getta wszedł z ważną misją i już pozostał [Goldstein,
1961, 201–202]. Podczas powstania w
getcie znajdował się na terenie szopu
Toebbensa. Pierwszego dnia jeszcze połączył się telefonicznie z
towarzyszami po „aryjskiej” stronie. Prawdopodobnie zginął podczas powstania w
getcie, kiedy próbował się wydostać kanałami na stronę aryjską. Informacje na
temat jego śmierci zostały umieszczone w Sprawozdaniu napisanym przez Leona
Feinera z dnia 22 czerwca 1943 roku od Centralnego Komitetu Bundu wysłanego do
bundowców w Londynie [Hertz, 1946, 521, 551, 559–560; 1943, czerwiec 22, Warszawa – Sprawozdanie „A” Komitetu Centralnego
Bundu w Polsce: 749].
