Nalewki 23 – kibuc Haszomer Hacair
Powstanie kibucu na Nalewkach
W
okresie istnienia getta, od końca 1940 r., centrum działalności Haszomer Hacair był utworzony przez
organizację kibuc mieszczący się w domu przy ul. Nalewki 23. Zarządzał nim jeden z liderów Haszomer Hacair, Josef Kapłan. Wcześniej, jeszcze przed
zamknięciem getta, członkowie Haszomer Hacair spotykali się w komunie Droru przy ul. Dzielnej 34 (Cukierman,
2020, 59).
Lea Silberstein, w getcie
warszawskim nastolatka, członkini gdudu Laszychrur
i mieszkanka kibucu na Nalewkach, wspomniała, że na tej samej klatce schodowej,
naprzeciwko wejścia do siedziby Haszomer Hacair mieściła się siedziba Gordonii (Engelking, Gutman, 2013,
214), zaś po prawej było wejście do prowadzonej przez Haszomer Hacair kuchni
ludowej nr 24 (ARG, t. 27, 604, 681; ARG, t. 34, dok. 65).
Kibuc mieścił się w przestrzeni, która przed wojną była magazynem, a
później za pomocą ścian działowych została podzielona na sześć pomieszczeń.
Wszystkie okna wychodziły na ul. Nalewki. Po lewej stronie mieszkali
członkowie kibucu Gal-On oraz
część członków gdudu Laszychrur z warszawskiej Pragi. Środkowa część
należała do gdudu Maapilim.
Centralnym punktem kibucu była jadalnia z dwoma stołami, tam też odbywały się
zebrania. Były też niewielka kuchnia i łazienka.
Organizacja życia w kibucu
Członkowie kibucu byli wierni kolektywistycznym zasadom
panującym w Haszomer Hacair: swoje dochody wpłacali do wspólnej kasy i dzielili
się nimi (Silberstein, 2009, 77; ARG< t. 29a, 166). Ringelblum pisał, że dopóki ŻSS
dysponowała środkami, to „pod płaszczykiem udzielania pomocy uchodźcom wspieraliśmy kibuc na
Nalewkach 23”. Wsparcia miał też dostarczać Zakład Zaopatrywania pod dyrekcją Szmuela Wintera, który przekazywał szomrom produkty żywnościowe (ARG, t. 29a, 166). Istotnym wsparciem
musiały być dla szomrów także pieniądze pochodzące ze sprzedaży artykułów
spożywczych nadsyłanych do getta w paczkach
m.in. ze Szwajcarii. Fundusze pomocowe przechodziły przez Komitet Domowy, w ramach którego działał Komitet ds. Kibucu, w
ramach KD utworzono też patronat nad działaniami kibucu (ARG, t. 34,
387-389).
Rola kibucu w życiu organizacji
Kibuc przy Nalewki 23 był centrum
działalności konspiracyjnej Haszomer Hacair. Israel Gutman zapamiętał, że na Nalewkach początkowo drukowano
szomrową prasę podziemną, którą
potem dla bezpieczeństwa przenoszono (Engelking, Gutman, 2013, 214). Na
Nalewkach mieściła się także tajna biblioteka
Haszomer Hacair.
Nalewki 23 stanowiły swoistą „wyspę
w getcie, która żyła życiem poprzednim”, oderwanym od koszmaru codzienności i
kłopotów dzielnicy zamkniętej. Wiele osób spędzało w ruchu więcej czasu niż
przed wojną, w życiu organizacji szukając wsparcia w ciężkich chwilach i
wypełniając sobie czas. Israel Gutman opowiadał po latach: „Pamiętam ten okres
jako okres takiego światła, gdzie było coś z młodości, poczucia przynależności…
(…) Przez dwa lata żyliśmy normalnym
życiem, żeśmy ciągle myśleli społecznie i ciągle czuliśmy się częścią jakiegoś
innego świata – to dało nam tę siłę i stworzyło możliwość dotrwania do czasu
próby, możliwość zorganizowania się” (Gutman, Engelking, 2013, 214-215;
Dreifuss, 2014, 260).
