Szkoła podstawowa nr 1 przy ul. Prostej 8

Historia

Kiedy w grudniu 1940 roku Kopel Piżyc, jeden z działaczy Tarbutu, rozpoczął prowadzenie tej placówki, warunki w niej panujące były katastrofalne: Największa z kuchen Centosu, kuchnia Prosta 8 (800 dzieci) znajdowała się w tak opłakanym stanie, że nie wiadomo było, od czego rozpocząć rekonstrukcję. Obszerny lokal po żydowskim żeńskim gimnazjum Sztrum[p]fmanówny zajmował 2 piętra i składał się z 8-miu sal brudnych, nieopalonych, [o] oknach częściowo pozbawionych szyb, i z jednej uszkodzonej ubikacji. Wadliwie funkcjonująca kuchnia, zbyt małe kotły, niedostateczny inwentarz (miseczki, łyżki, wiadra etc.) uniemożliwiały sprawne wydawanie posiłków i utrudniały pracę personelu (Piżyc, 66).

Kopel zainicjował patronat, do którego zaprosił m.in. Dawida Landaua i A. Gliksona. Aby pozyskać środki na funkcjonowanie szkoły, postanowiono utworzyć chór dziecięcy, prowadzony przez sławnego dyrygenta, a jednocześnie nauczyciela Zygmunta Szklara. Dzieci śpiewały w języku hebrajskim. Działalność chóru cieszyła się dużą popularnością. Szkoła otrzymała również wsparcie finansowe od CENTOS-u (jednorazowa zapomoga w wysokości 2000 zł) i materialne (pomoce szkolne, żywność) od Wydziału Zaopatrzenia Rady Żydowskiej. Za uzyskane dzięki występom fundusze wyremontowano lokal i wyposażyć kuchnię przy ul. Prostej 8. Pod koniec 1941 roku korzystało z niej 3500 dzieci i była największą pod względem liczby podopiecznych placówką CENTOS-u. Liczna grupa z nich już przed wojną uczęszczała do szkół Tarbutu.

W lokalu urządzono również świetlicę dla 150 najzdolniejszych dzieci w wieku szkolnym i uczono je języka hebrajskiego. Zajęcia odbywały się w ramach tajnego nauczania. Kiedy jesienią 1941 roku reaktywowano nauczanie jawne, placówka zaczęła funkcjonować legalnie jako szkoła nr 1. Szkoły hebrajskie przy Radzie Żyd[owskiej] stały się dzięki Tarbutowi nowymi placówkami oświatowymi, gdzie obok nauki języka hebrajskiego wpajano w dzieci idee narodowe. Wszystkie posady nauczycielskie obsadzone były w tych szkołach przez naszych nauczycieli – ideowców, a utworzone przez Tarbut przy każdej szkole komitety rodzicielskie stały się dla nas jeszcze jednym ośrodkiem propagandowym (Piżyc, 78).

Rozpoczęcie tzw. wielkiej akcji likwidacyjnej 22 lipca 1942 roku spowodowało koniec działalności szkoły, jak również nauczania w getcie warszawskim.