Dawidowicz Tauba (Tobcia, Tojbe, Dobcia) (21 maj 1924 Warszawa – 1943 tamże)

Przed wojną

TobciaDawidowiczpochodziła z rodziny bundowskiej. Jej ojcem był Szymon Mordka Dawidowicz – bibliotekarz i długoletni redaktor „Jugnt Weker”, a także wychowawca w Cukunfcie. Jej matką była Rejzl (Rajzla) Dawidowicz (z domu Szczepkowska).

Uczyła się w szkole CISzO im. Bronisława Grosera przy ul. Karmelickiej 29, a następnie po ukończeniu siedmiu klas kontynuowała naukę w gimnazjum pani Kaleckiej przy Nowolipkach 25. Do wybuchu wojny zdążyła ukończyć dwie klasy. Mając 10 lat została członkinią Skifu i należała do kółka „Rojte Falken” (jidysz, czerwone sokoły). Potem wstąpiła też do Cukunftu, a także do organizacji sportowej Morgnsztern (jidysz, Jutrznia).

Według Chaima Szlojme Kazdana zawsze była zamyślona, jakby przebywała w innym świecie. Była chętna do zdobywania wiedzy, przyjacielska, miłująca wszystkie dzieci, zawsze uśmiechnięta. Wkładała całe serce w pracę w Skifie [Kazdan, Di jugnt-diwizie: 102].

W trakcie wojny

Po wybuchu II wojny światowej, razem z matką i młodszym bratem Zacharią pozostała w Warszawie. W getcie należała do podziemnego Skifu i Cukunftu. Śpiewała w chórze Cukunftu prowadzonym przez Jakuba Gladsztajna. Zawsze też starała się opiekować innymi, bratem, rodziną, a także obcymi potrzebującymi pomocy. Zajmowała się dziećmi w ramach „Kinder-winklen” (jidysz, kąciki dziecięce). W getcie miała częsty kontakt z Henochem Rusem, Lejbem Szpichlerem, Abramem Fajnerem i Miriam Szyfman-Fajner [Wilner, Cwej jidisze mejdlach]. Była kurierką bundowskiego podziemnego ruchu bundowskiego, w tym zajmowała się kolportażem prasy w getcie [In di jorn fun jidiszn churwn: 338]. Mieszkała na ul. Muranowskiej 15/31, na ten adres miała wystawiony Ausweis, a w maju 1941 roku otrzymała paczkę żywieniową z zagranicy od krewnych lub znajomych [AŻIH, ŻSS, 211/70: 25; AŻIH, AJDC, 210/84: 15]. W wolnych chwilach uczyła się krawiectwa na kursach prowadzonych przez ORT w getcie [Neustadt: 419].

Rzeczywistość gettową, w tym głód, ustanowienie godziny policyjnej, łapanki, niepewność następnego dnia, a także tęsknotę za wcześniejszymi czasami opisywała w listach wysyłanych do ojca, który od 1941 roku przebywał w Nowym Jorku. Pisała m.in., że jej marzeniem jest bułka z masłem, a także o braku siły do wytrzymania okropności, które się wokół niej działy [Hart, Di geto-heldn: 188; Hart, Noch helden; Wilner, Cwej jidisze mejdlach – w publikacjach tych są obszernie cytowane listy Tobci do ojca].

Po wielkiej akcji

Po „Wielkiej Akcji” aż do stycznia 1943 roku pracowała w szopach Toebbensa i Schultza. Z końcem 1942 roku została członkinią Żydowskiej Organizacji Bojowej. Wówczas też zamieszkała na terenie szopów z grupą, której dowodził Welwl Rozowski i była pochłonięta przygotowaniami do walki.

Podczas powstania w getcie warszawskim była kurierką między walczącymi oddziałami na terenie szopów Toebbensa i Schultza pod komendą Welwla Rozowskiego. Jak podkreślała Fajgele Peltel (po wojnie jako: Władka Meed), nieraz musiała biec, tak jak inni łącznicy, „pod gradem kul, aby przekazać rozkazy i meldunki o rozwoju wypadków i sytuacji innych oddziałów” [Meed, Po obu stronach: 179]. 29 kwietnia próbowała wydostać się razem z innymi bojowcami kanałami, ale skręciła nogę i postanowiła pozostać w getcie. Nie chciała opóźniać grupy i być dla niej ciężarem [Assuntino, Goldkorn, Strażnik: 76]. Według Marka Edelmana – ta drobna niziutka dziewczyna – swoją decyzją uratowała 50 osób od śmierci [Edelman, Prosto się mówi: 501–502]. Wówczas razem z częścią powstańców przedostała się do bunkra na Nowolipkach. Tam kilka dni później prawdopodobnie wraz z innymi powstańcami popełniła samobójstwo – zażywając cyjanek, żeby nie wpaść w ręce Niemców. O jej śmierci informacje innemu bundowcowi – Jakubowi Celemenskiemu przekazał Welwl Rozowski [Celemenski, Elegy for My People: 165].

„Na wniosek Zarządu Głównego Związku Uczestników Walki Zbrojnej o Niepodległość i Demokrację – za zasługi położone w walce zbrojnej z okupantem hitlerowskim” Tobcia Dawidowicz w 1948 roku została pośmiertnie odznaczona Srebrnym Medalem Zasłużonym na Polu Chwały [Monitor Polski].