Ada Połomska
Biografia do 1939 roku
Zadebiutowała około 1935 roku na scenie Teatru Nowego w Kaliszu pod dyrekcją Jana Otrembskiego („Światowid” 1935 nr 22, s. 18). Od 1936 roku aż do wybuchu wojny należała do zespołu Teatru Miejskiego w Łodzi. Rozwinęła tam swój talent aktorski pod kierunkiem Leona Schillera ( Mrozińska 1972, 10). Uchodziła za jedną z najzdolniejszych uczennic tego wybitnego aktora i reżysera.
Uznanie krytyki przyniosła jej rola Orcia w Nie-boskiej komedii Zygmunta Krasińskiego (Skwarczyńska 1959, 541 i 560). O stworzonej przez nią kreacji scenicznej pisał Stefan Essmanowski:
Najpiękniejsze wzruszenia przeżyliśmy w scenach z Orciem, granym przez Połomską. A pamiętać się godzi, że jeśli Orcio już sam z siebie z łatwością budzi nasze wzruszenie, to niemałego kunsztu aktorskiego potrzeba, aby te wzruszenia z kategorii czysto etycznych przeszły do kategorii estetycznych. Prosta, bezpośrednia, o głębokim odczuciu poezji świadcząca gra Połomskiej dała nam przeżycie o pełnych estetycznych walorach („Pamiętnik Teatralny” 1955, t. 4, 192).
Jerzy Jurandot, który zapamiętał ją jako „drobną, nieładną dziewczynę o wielkich oczach i wielkim wdzięku (Jurandot 2014, 238)”, od której nie można było oderwać oczu, tak pisze o odnoszonych przez nią sukcesach przed wojną na scenie Teatru Miejskiego w Łodzi: „Ada Połomska uchodziła za jeden z najbardziej obiecujących talentów wśród młodego pokolenia aktorskiego. Od jej kreacji Orcia w Nie-Boskiej komedii mówiono, że nikt jeszcze tak tej roli nie zagrał. Reżyserzy warszawskich teatrów przejeżdżali na przedstawienia do Łodzi specjalnie po to, żeby zobaczyć Adę Połomską w tej czy innej sztuce” (Jurandot 2014, 239).
W 1936 roku współpracowała z łódzką rozgłośnią Polskiego Radia jako spikerka i aktorka występująca w słuchowiskach („Orędownik” 1936, nr 283, 6). Udzielała się również jako recytatorka i reżyserka na kameralnych imprezach artystycznych i charytatywnych.
Pierwsze lata okupacji
Pierwsze dwa lata wojny spędziła na terenach wschodnich kraju okupowanych przez ZSRR. Należała do zespołu Teatru Polskiego Białorusi Zachodniej pod dyrekcją Aleksandra Węgierki, działającego kolejno w Grodnie i w Białymstoku (Teatr Aleksandra Węgierki/Teatr dramatyczny im. Al. Węgierki w Białymstoku 1979, 6; „Kultura” 1948, nr 9-10, s. 79). W tym okresie zawarła związek małżeński, ale jej mąż został zamordowany (Jurandot 2014, 240). Po likwidacji teatru w 1941 roku z grupą artystów żydowskich przedostała się do zamkniętej dzielnicy żydowskiej w Warszawie (Borwicz 1947, 20).
W getcie warszawskim
W zamkniętej dzielnicy żydowskiej mieszkała na terenie tzw. małego getta (Jurandot 2014, 241). Dołączyła do zespołu Feminy i bardzo szybko stała się jedną z czołowych aktorek tego teatru (ARG I 661a). Tak wspomina współpracę z nią kierownik artystyczny teatru, Jerzy Jurandot:
Nigdy nie miałem z Adą najmniejszych trudności przy podziale ról. A wystawialiśmy prawie wyłącznie rewie operetki i komedie muzyczne, gdzie dla jej wielkiego talentu dramatycznego nie było żadnego pola do popisu, gdzie często przypadkowe, maleńkie rólki proponowałem jej z zażenowaniem. Przyjmowała każdy najgorszy ogon, z pogodnym uśmiechem robiła z niego małe arcydzieło (Jurandot 2014, 232).
Była pierwowzorem i odtwórczynią postaci Ady, jednej z głównych bohaterek Miłości szuka mieszkania, komedii muzycznej Jerzego Jurandota granej w Feminie na przełomie 1941 i 1942 roku (ARG I 1221). Większa rola żeńska, żony ofiary morderstwa, przypadła jej w udziale również w Sprawie przy drzwiach zamkniętych (Sewer 1942, nr 73, 2). Mniej znaczące role zagrała w sztukach Dziewczę do wszystkiego (kuchta), Pan hrabia to ja (młoda małżonka) i Matura (dr Klotylda Wiener), a także w rewiach Tylko dla dorosłych i Jarmark śmiechu.
Oprócz gry w teatrze prowadziła zajęcia teatralne z dziećmi w szkole przy ulicy Gęsiej 8/10, za które dostawała wynagrodzenie w postaci jednej porcji wodnistej zupy (Jurandot 2014, 241).
Najprawdopodobniej zginęła podczas pierwszej akcji likwidacyjnej getta latem 1942 roku.
Opowiadanie poświęcone aktorce
Jerzy Jurandot poświęcił jej jedno ze swoich powojennych opowiadań, zatytułowane Ada, opublikowane w książce Miasto skazanych. 2 lata w warszawskim getcie (Jurandot 2014, 236-247).
