„Bafrajung”
Działalność
„Bafrajung” (jid. „Wyzwolenie”) – konspiracyjne pismo o profilu ideologiczno-politycznym, wydawane przez Poalej Syjon-Prawicę w języku jidysz, adresowane do członków ruchu. Gazetka w zamierzeniu miała zapewne być miesięcznikiem. Wychodziła od końca 1940 r., nie wiadomo, czy ukazały się kolejne numery pisma.
Na łamach gazetki wydrukowano artykuł rocznicowy poświęcony postaci Bera Borochowa – ojca duchowego ruchu (ARG, t. 17, 244-245), omawiano kwestie polityczne, ideologiczne oraz programowe (ARG, t. 17, 248-250); pisząc o położeniu Żydów dowodzono słuszności rozwiązań proponowanych przez organizację (ARG, t. 17, 245-247). Osobne miejsce zajmowały teksty na temat prześladowań spotykających ludność żydowską od wybuchu wojny (ARG, t. 17, 254-259 i 264-265), przedstawiono historię instytucji getta (ARG, t. 17, 259-264), napisano też o organizowaniu pomocy społecznej pośród Żydów – w szczególności działaniach podejmowanych przez towarzyszy partyjnych (ARG, t. 17, 250-254).
W przygotowaniu gazetki do druku – pracach redakcyjnych, powielaniu i kolportażu brali udział liderzy Poalej Syjon-Prawica, pośród nich wymienia się Jochanana Morgenszterna, z Lejzera Lewina, Lejba Kaca, Józefa Saka i Szaloma (Stefana) Grajka (Kermisz 1979). Większość tekstów zamieszczonych w „Bafrajung” została podpisana znaczącymi pseudonimami utworzonymi na bazie języka hebrajskiego i jidysz: Ben-Chorin (hebr. człowiek wolny), Liberzon (jid. syn [ludzi] wolnych); Benim; Einer (jid. ktoś), Szin, Chofszi (hebr. wolny, niezależny). Autorstwo artykułu opatrzonego podpisem Spektator Hersz Wasser przypisał Eliaszowi Gutkowskiemu (https://cbj.jhi.pl/documents/970407/1/), z notki Wassera wynika, że wcześniej [?] artykuł wydrukowano w wydawanym przez Dror piśmie „Jedijes” (https://cbj.jhi.pl/documents/970407/1/); nie był to jedyny tekst Gutkowskiego w „Bafrajung”. Do „Bafrajung” pisali także Fiszel Filderblum i Perec Opoczyński (Kermisz 1979).
Pismo finansowane było najpewniej z zasobów Poalej Syjon-Prawicy. Na działalność pisma przeznaczano także dochody z jego sprzedaży – brak informacji o cenie numeru.
„Bafrajung” przepisano na maszynie do pisania. Tekst powielano po jednej tylko stronie kartki - zwykłego papieru maszynowego. Tytuł gazetki zapisany został ozdobną czcionką, pismem ręcznym na osobnej, otwierającej gazetkę karcie; nie opatrzono go informacją o numerze i dacie wydania. Zachowany egzemplarz liczył 29 kart. U góry każdej z nich odbito jej numer.
Teksty w gazetce rozmieszczano na stronie z zachowaniem wąskich marginesów bocznych, ale – w porównaniu z innymi pismami konspiracji żydowskiej – dużym marginesem górnym i dolnym. Podstawową techniką stosowaną dla graficznego urozmaicenia gazetki było podkreślanie tytułów publikacji i/lub ich zapisywanie rozstrzelonym drukiem oraz rozdzielanie tekstów przy użyciu podwójnej interlinii. Treści szczególnie istotne z punktu widzenia redaktorów wybijano posługując się rozstrzelonym drukiem.
W zasobach ARG przetrwał jeden tylko, w pełni czytelny i kompletny – jak się wydaje - numer gazetki; numer pierwszy datowany na 7 grudnia 1940 r. [“Neged Hazerem”1941 nr 2], nie wiadomo, czy później ukazały się jeszcze inne jej wydania.
