„El-Al”
Działalność
„El-Al” (hebr. „Ku wzlotom”) – konspiracyjny dwumiesięcznik wydawany przez Haszomer Hacair po polsku; gazetka wewnątrzorganizacyjna o profilu ideologicznym i wychowawczym, adresowana do cofim – o czym komunikował też pasek tytułowy zawierający – obok tytułu – podpis „Iton hacofim” (hebr. „Gazeta cofim”). Pierwszy numer pisma z kwietnia 1941 r. ukazał się pod koniec miesiąca (ARG, t. 18, XX). „El-Al” nazwą nawiązuje do edycji przedwojennej.
W gazetce ukazywały się artykuły ideologiczne, pośród których osobne miejsce zajmowały publikacje o tematyce palestyńskiej, omawiano również sytuację bieżącą ludności żydowskiej pod okupacją niemiecką, pisano o życiu w getcie, dyskutowano kwestie wychowawcze, publikowano materiały do pracy z młodzieżą, prowadzono kronikę warszawskiego gniazda Haszomer Hacair w czasie wojny, komentowano wydarzenia na frontach, drukowano teksty literackie, analizowano lektury.
Autorami wielu wypowiedzi publikowanych w „El-Al” byli cofim z gdudów warszawskich, redakcja stale zachęcała też czytelników do nadsyłania tekstów. Gazeta regularnie drukowała Szmuela Bresława, co najmniej jeden tekst napisał Mordechaj Anielewicz. Pismo zamieszczało również przedruki z przedwojennej prasy ruchu.
Pismo finansowane było najpewniej z zasobów Haszomer Hacair, pośród jego członków organizowano również specjalne zbiórki na działalność pisma. W notce redakcyjnej zamieszczonej w nr 2 czytamy, że z tarapatów finansowych, „w jakich znalazła się gazetka w związku z narastają drożyzną papieru i materiałów drukarskich” pomógł wydostać się szituf gdudu „Banir” ofiarowując kilkadziesiąt złotych (ARG, t. 18, XX). Jakaś część funduszy na działalność gazetki pochodziła także ze zbiórek prowadzonych wśród czytelników na rzecz funduszu prasowego „El-Al”. Pieniądze przekazywano przez kolporterów, ich odbiór kwitowano następnie w gazetce (ARG, t. 18, XX). Na działalność pisma przeznaczano także dochody z jego sprzedaży – wiadomo, że „po podwyżce” – w czerwcu 1941 r., numer „El-Al” –– kosztował 40 gr (ARG, t. 18, XX), siedem miesięcy później jego cenę podniesiono do 50 gr (ARG, t. 18, XX).
„El-Al” drukowano na powielaczu , prawdopodobnie korzystając z urządzenia, które znajdowało się przy ul. Nalewki 23 - nie można wykluczyć, że Haszomer Hacair używał powielacza Gordonii, w jej kibucu mieszczącym się także przy ul. Nalewki 23 (Eck, 1948); odbijano je na grubym, bibułowym papierze, po obu, stronach kartki. Żywa pagina w górnym marginesie kolejnych kart gazety zawierała jej tytuł i numer wydania oraz strony. Teksty rozmieszczano na stronie z zachowaniem wąskich – zwykle - marginesów i małego tylko światła między kolejnymi wierszami. Podstawową techniką stosowaną (niekonsekwentnie) dla graficznego urozmaicenia gazetki było różnicowanie zapisu tytułów publikacji oraz ich rozdzielanie przy użyciu podwójnej interlinii, niekiedy – z zastosowaniem wielokrotnie, czasem także - w kilku liniach, odbitych myślników, kropek lub innych liter/znaków. W numerze z czerwca 1941 r. teksty Z pierwszymi promieniami słońca i Melodia wydrukowano nie – jeden po drugim, ale – równolegle rozpoczynając ich druk na przedzielonych szlaczkiem na dwie części stronach i kontynuując go na następnych, tak samo zaprojektowanych kartach. Treści szczególnie istotne z punktu widzenia redaktorów wybijano posługując się rozstrzelonym drukiem. Pojedyncze teksty (kilkanaście w ocalałych egzemplarzach) zilustrowano naszkicowanymi skrótowo rysunkami, z reguły nawiązującymi do ideologii ruchu, znalazły się pośród nich również obrazki o charakterze pomocniczym pomagające lepiej zrozumieć tekst.
Objętość poszczególnych numerów wahała się od 19 stron (nr 4 z 1941 r.) do dwudziestu kilku. Każdy z nich miał okładkę. Winietę na stronie okładkowej, od nr 4 – ilustrowanej – drukowano po hebrajsku, od tego numeru wprowadzono również spis treści.
W zasobach ARG zachowało się pięć numerów pisma: z kwietnia, czerwca, sierpnia i listopada 1941 r. (odpowiednio nr 1-4) oraz numer ze stycznia 1942 r. Ocalałe w ARG egzemplarze „El-Al” nie są kompletne – edytorzy prasy podziemnej wydawanej przez Haszomer Hacair w czasie wojny, brakujące strony z nr 1 uzupełnili w oparciu o wydanie zachowane w Archiwum Yad Vashem (AYV JM/1178/1 218/3); uszkodzony i niekompletny jest również nr 5.
