„Iton Hatnua”
Działalność
” (hebr. „Gazeta Ruchu”) – konspiracyjny tytuł prasowy o profilu ideologiczno-politycznym wydawany przezHaszomer Hacair w trudnym do sprecyzowania cyklu wydawniczym. Pismo adresowane było do członków ruchu, nazwą nawiązuje do edycji przedwojennej. Jego pierwszy numer ukazał się na przełomie lat 1940 i 1941.
W „Iton Hatnua” drukowano teksty po polsku, w jidysz i po hebrajsku, zdecydowanie dominowały jednak publikacje polskojęzyczne. Obok artykułów programowych, zamieszczano wypowiedzi klasyków i ojców duchowych ruchu, dyskutowano kwestie wychowawcze, przygotowywano materiały do pracy z młodzieżą, drukowano im poświęcone teksty rocznicowe, pisano o działaniach podejmowanych przez Haszomer Hacair w czasie wojny, w szczególności przez członków gniazda warszawskiego, ogłaszano uchwały, rozkazy i odezwy wydawane przez kierownictwo ruchu. Gazetka relacjonowała także sytuację na różnych frontach wojny, osobne miejsce w numerze z wiosny 1942 r. zajmuje omówienie zebranych informacji o prześladowaniach ludności żydowskiej pod niemiecką okupacją i o Zagładzie. Część publikacji przedrukowywano za „Neged Hazerem” i „El-Al”, co najmniej jeden artykuł zamieszczony w gazetce pochodził z prasy wydawanej przez inne ugrupowanie – Poalej Syjon-Lewicę (został on - jak głosił komentarz redakcyjny „otrzymany od przyjaciela” (ARG, t. 18, XX)
„Iton Hatnua” redagowali Mordechaj Anielewicz, Szmuel Bresław i Josef Kapłan, którzy byli także autorami wielu ogłaszanych w gazecie tekstów. Numer z marca-kwietnia 1942 r., który według relacji powojennych osiągnął nakład 200 egzemplarzy ([ze słów Adama] 1948, 24; Kermish 1957, 87), przygotował do druku Kapłan (Kermisz 1979), wiadomo, że współpracował z nim przy tym Zeew Ortman ([Nasi bojownicy w getcie warszawskim, 1948, 21). Pismo finansowane było najpewniej z zasobów Haszomer Hacair.
„Iton Hatnua” drukowano na powielaczu prawdopodobnie korzystając z urządzenia, które znajdowało się przy ul. Nalewki 23 - nie można wykluczyć, że Haszomer Hacair używał powielacza Gordonii, w jej kibucu mieszczącym się także przy ul. Nalewki 23 (Eck, 1948); odbijano je na grubym, bibułowym papierze, po obu, spaginowanych stronach kartki. Teksty rozmieszczano na stronie z zachowaniem wąskich marginesów i małego tylko światła między kolejnymi wierszami. Podstawową techniką stosowaną (niekonsekwentnie) dla graficznego urozmaicenia gazetki było różnicowanie zapisu tytułów publikacji oraz ich rozdzielanie przy użyciu podwójnej interlinii, czasem także – kreski. Treści szczególnie istotne z punktu widzenia redaktorów wybijano posługując się rozstrzelonym drukiem i podkreśleniami. Pojedyncze teksty (kilkanaście w ocalałych egzemplarzach) zilustrowano – zazwyczaj – naszkicowanymi skrótowo rysunkami, z reguły nawiązującymi do ideologii ruchu, znalazły się pośród nich również mapki obrazujące sytuację na froncie, dwukrotnie w dostępnym materiale opublikowano reprodukcje – fragmentu rzeźby Auguste’a Rodina oraz maszerujących chaluców.
W zasobach ARG zachowały się dwa numery pisma: z grudnia 1940 r. – stycznia 1941 r. oraz z marca-kwietnia 1942 r. Nie przetrwał, jak twierdzi Kermisz, numer drugi pisma (Kermisz 1979). Ocalałe egzemplarze są czytelne, ale w egzemplarzu numeru z grudnia 1940 r. – stycznia 1941 r. zachowanym w ARG brakuje jednej strony, która w polskiej edycji ARG została odtworzona na podstawie wydania Yad Vashem przygotowanego przez Kermisza [Josefa Kermisha] (Itonot, t. XX, XX).
Numery gazety miały okładki. Każdy z nich liczył ponad sto spaginowanych stron (111 i 165). Stronę okładkową ilustrowano, a wszystkie napisy, w tym winietę, drukowano na niej po hebrajsku. Numer z 1942 r. ze względów konspiracyjnych otwiera oprawa „Przeglądu Rolniczego” wydanego – jak głosi napis - w Poznaniu w 1932 r. – w rzeczywistości wydrukowano ją jednak w działającej oficjalnie na terenie getta, koncesjonowanej przez Niemców drukarni „Współpraca” Abrama Kejzmana, która mieściła się przy ul. Leszno 24 ([ze słów Adama], 1948, 24). Dopiero na kolejnej, po tej pierwszej okładce stronie mieści się winieta pisma dedykowanego XV rocznicy utworzenia Kibucu Arci. Gazetę zamykał spis treści.
