„Der Ojfbrojz”
Działalność
„Der Ojfbrojz” (hebr. „Wrzenie”) – konspiracyjny tygodnik o profilu polityczno-informacyjnym wydawany przez Haszomer Hacair; stanowił kontynuację „Jutrzni” i „Przedwiośnia”. W przeciwieństwie do swych poprzedników ukazywał się w jidysz, był jedyną publikacją Haszomer Hacair w całości drukowaną w języku innym niż polski. Gazetka skierowana była do szerokiego grona czytelników. Pierwszy numer pisma pochodzi z 7 a ostatni z 29 czerwca 1942 r.
Jak dowodzą edytorzy prasy podziemnej Haszomer Hacair zachowanej w ARG, redaktorzy „Ojfbrojzu” chcieli pozyskać nowe grono czytelników, które wcześniej nie mogło zapoznawać się z publikacjami ruchu wydawanymi przede wszystkim po polsku. Zakładają oni, że „Jutrznia”, „Przedwiośnie”, „Ojfbrojz” i „Zarzewie” powstawały w podobnym, jeśli nie tym samym, składzie redakcyjnym (Ferenc, Koźmińska-Frejlak, Laskowski 2020, XX). Trudno jednak zrozumieć, dlaczego redaktorzy zdecydowali się porzucić swoich dotychczasowych, czytających po polsku odbiorców i do czasu wydania „Zarzewia” zarzucić publikowanie w tym języku. Chociaż ich decyzję o otwarciu się na czytelników jidyszowych można traktować jako gest polityczny, deklarację o wymowie ideowej, szczególnie znaczący w przypadku organizacji syjonistycznej i wcześniej tylko sporadycznie używającej języka diaspory, otwarte pozostaje pytanie, czy w okresie, gdy ukazywał się „Ojfbrojz” Haszomer nie wydawał w języku polskim innej gazety o profilu polityczno-informacyjnym. Z kolei zdaniem Rayi Cohen zmiana języka edycji sygnalizowała zmianę nastroju z pełnego nadziei oczekiwania na wyzwolenie przez Armię Czerwoną w złość i pragnienie zemsty na Niemcach (Cohen 2000, 75-76). Ta hipoteza wydaje się o tyle dyskusyjna, że kontynuacja „Ojfbrojzu”, tygodnik „Zarzewie” ukazała się w języku polskim.
Gazetkę przygotowywał do druku najpewniej ten sam lub podobny skład redakcyjny, który wcześniej pracował nad edycją „Jutrzni” i „Przedwiośnia” a później „Zarzewia”.
Znakiem rozpoznawczym pisma była jego winieta ze starannie opracowanym i powielanym w kolejnych edycjach paskiem tytułowym (zawierającym informacje o dacie i numerze wydania oraz jego cenie). Pismo miało stałą objętość (8 stron) i strukturę. Każdy numer „Ojfbrojzu” otwierał komentarz polityczny. Do stałych rubryk należały „Na frontach”, „Komentarze”, „Wiadomości polityczne i komentarze”, „Kronika polska”, „Cierpienie, ból i zagłada” oraz „Z ostatniej chwili”.
Pismo finansowane było najpewniej z zasobów Haszomer Hacair. Na działalność gazetki przeznaczano także dochody z jego sprzedaży – numer kosztował 1 zł.
„Ojfbrojz” drukowano na powielaczu (prawdopodobnie korzystając z urządzenia, które znajdowało się przy ul. Nalewki 23 - nie można wykluczyć, że Haszomer Hacair używał powielacza Gordonii, w jej kibucu mieszczącym się także przy ul. Nalewki 23 (Eck, 1948); pismo odbijano na grubym, bibułowym papierze, po jednej stronie kartki. Na marginesie dolnym kolejnych kart gazety drukowano numer strony. Teksty rozmieszczano na stronie z zachowaniem wąskich marginesów i małego tylko światła między kolejnymi wierszami. Przyjęte przez redaktorów rozwiązania edytorskie stosowano konsekwentnie: kolejne publikacje rozdzielano przy użyciu podwójnej interlinii, wszystkie tytuły zaś podkreślano. Treści szczególnie istotne z punktu widzenia redaktorów wybijano posługując się rozstrzelonym drukiem.
W zasobach ARG zachowały się 3 numery pisma: z 7, 14 i 29 czerwca 1942 r. Numer 3 z 22 czerwca 1942 r. zachował się tylko w nowojorskiej Kolekcji Hersza Wassera, został on włączony do edycji ARG.
