Abram Sztolcman
Przed wojną
Abram (Abraham, Adolf) Sztolcman urodził się 11 marca 1890 roku. Pochodził z Włocławka, gdzie przed wojną pełnił funkcję radnego w tym mieście. Z wykształcenia był inżynierem. Miał za sobą także doświadczenie w pracy na polu gospodarczym jako dyrektor Centrali Związku Kupców (Nowicki, 2018).
Jeszcze przed wojną Sztolcman przeniósł się do Warszawy. Mieszkał najpierw przy ul. Siennej 43 m. 2, a następnie (od jesieni 1941) przy ul. Muranowskiej 42. Stefan Szpigelman wspominał, że Sztolcman „miał w społeczeństwie opinię działacza trzeźwego, przebiegłego, który notabene o własnej osobie nie zapomina.” (Szpigielman, 2020, 178). Inne osoby, które z nim się spotkały, wspominają jego zwalistą posturę.
Działalność w Radzie Żydowskiej
W czasie okupacji Sztolcman wszedł do pierwszego składu Rady Żydowskiej i pozostał jej radcą do końca. W getcie należał do najbliższych współpracowników Czerniakowa (z którym znał się jeszcze sprzed wojny). M. in. Sztolcman był członkiem kilkuosobowej delegacji, która wraz z Czerniakowem udała się w marcu 1940 roku do Krakowa, gdzie w biurze pełnomocnika generalnego gubernatora przedstawiała sytuację ludności żydowskiej pod okupacją. Sztolcman referował niemieckim urzędnikom w biurze gubernatora Franka kwestie gospodarcze (Czerniaków, 1983, 98). „Uwagi o sytuacji gospodarczej nacechowane były myślą przewodnią streszczającą się w twierdzeniu, że twarde warunki pracy gospodarczej w czasie wojny są przez Żydów przestrzegane i w ramach ustawodawstwa obowiązującego całą ludność GG są i będą przez Żydów przestrzegane, natomiast prawa wyjątkowe stosowane względem Żydów są zaprzeczeniem wymogów najprymitywniejszego życia gospodarczego.” – czytamy w notatce Weicherta o tym spotkaniu (ARG, t. 27, s. 75).
Od tego czasu Sztolcman często występował u boku Czerniakowa w czasie rozmów z niemieckimi zwierzchnikami. Jako jeden z nielicznych został zwolniony przez Niemców z obowiązku noszenia opaski (Czerniaków, 1983, 196).
Sztolcmanowi zostało powierzone przewodniczenie Komisji Rady przy Zakładzie Zaopatrywania. Miał zatem wpływ na rozdział żywności w getcie, wielokrotnie negocjował z Niemcami ilość przydziałów produktów spożywczych dla getta. Działał także w Komisji do spraw Szpitalnictwa. Znalazł się w zarządzie TODOS - pierwszej spółki z o.o., utworzonej przez Wydział Przemysłowo-Handlowy przy Judenracie.
Sztolcman miał także wpływ na opiekę społeczną w getcie. 17 września 1940 roku, na pierwszym zebraniu ŻKOM został powołany na członka zarządu i powierzono mu nadzór nad Referatem Pomocy Gospodarczej i Pracy w ŻKOM.
Na początku akcji eksterminacyjnej, 21 lipca 1942 roku Sztolcman został jednym z zakładników, osadzonych na Pawiaku, którzy mieli stać się gwarantami posłuszeństwa społeczeństwa żydowskiego. Został zwolniony z więzienia 22 lipca.
Po śmierci Adama Czerniakowa Sztolcman został członkiem Prezydium Rady Żydowskiej (Lichtenbaum, Sztolcman, Wielikowski) czyli jedną z trzech osób, które kierowały gettem w ostatnim okresie. Po reorganizacji Rady 15 sierpnia 1942 roku pełnił funkcję przewodniczącego Wydziału Gospodarczego Rady.
W czasie akcji styczniowej został zwolniony z Umschlagplatzu po osobistej interwencji gestapowca Brandta. Miał możliwości opuszczenia getta i ukrycia się po stronie aryjskiej, ale nie chciał z nich skorzystać. Wg tzw. listy Ładosia otrzymał dokumenty, potwierdzające obywatelstwo Paragwaju (prawdopodobnie nie wiedział o nich).
Zamordowany przez Niemców 23 kwietnia 1943.
